Blokhoofd-wespen in biertafel demonstreren Tweede Hoofdwet Thermodynamica

Mijn Biertafel, symbool van het goede zomer-seizoen. De bron van dit zaagsel, het bleef lang mysterieus…

Bij het officiële insectenhotel dat als verjaardags-kado al jaren in de achtertuin staat, daar wil vooralsnog geen vlieg bij gezien worden, spinrag bedekt de gaten. Maar de halve boomstam in de voortuin die als biertafel dienst doet, die blijkt gekraakt door blokhoofd-wespen. (Ectemnius cephalotes) Zo wordt de biertafel plots een wespen-hotel met voorraadkast vol dode zweefvliegen, die ze aanslepen om in geboorde gaatjes te stoppen.

De Biertafel is mijn symbool voor het goede seizoen. Dat begint zodra de zon kracht genoeg heeft. Zodat je lekker buiten kunt zitten om een abdij-biertje te doppen in de zon met een goed boek/goed gezelschap. Of dus om de natuur in werking te zien.

De wespen demonstreren de Tweede Hoofdwet van Thermodynamica (Chaos neemt toe) in de natuur, en daarmee het nieuwe denken over ecologie.Hoe meer complex en divers het leven, hoe meer hoogwaardige energie er wordt omgezet in laagwaardiger vormen. Zo kan complexiteit groeien terwijl tegelijk de entropie ( = Chaos) toeneemt. De wespen helpen je in dit fotoverslag hier iets van te begrijpen.

Het zijn kleine slanke wespjes

De blokhoofd-wesp vliegt als een zweefvlieg, stilhangend in de lucht om dan zoefff plots weg te schieten. Net als zo’n helicopter bij Tour of Duty die soldaten in de jungle dropt, laat die wesp het stof boven de tafel opwaaien als hij een gaatje met zaagsel nadert.

..maar ze kunnen gaten boren als geen ander…

Zij boren die gaten zelf. Die gaten zijn decimeters diep, je kunt er een schroevendraaier in steken Ze verstouwen enorm veel zaagsel uit die gaten, waarvan eerst onduidelijk was wat hier nu de bron van was.

Gaatje voor wesp

…daar komt het zaagsel al…iets meer entropie

Wat dus eerst nog een meer geordende structuur was, zo’n boomstam, daar neemt de chaos en wanorde steeds meer toe.

En dan zit de wesp diep in de tafel te boren, alle zaagsel bedekt het gat. Nog meer entropie

De gaatjes zijn voorraad-kamers. Ze slepen prooien als zweefvliegen aan, slachtoffers die vaak net zo groot zijn als zichzelf.

Ze hebben een rank lijf als bij een sluipwesp. Maar die zien er anders uit en voor een houtwespen-soort is het lijf weer te kort…Met dank aan entomoloog Menno Schilthuizen van Naturalis kon ik die wespen determineren, die dus mijn biertafel langzaam verpulveren, na 6 jaar dienst.

Dan komt een collega, die als helikopter het zaagsel op laat stuiven. Het bier is Leffe, het enkelvoud van Leven…

Hoe complexiteit kan ontstaan terwijl de chaos groeit
Die wespen tonen hoe dankzij ‘het leven’ – complexe stukjes ‘orde’ als die wespen- de entropie (chaos) kan groeien. Ze helpen een stukje orde in de vorm van een intacte boomstam degraderen, en ze zetten hoogwaardiger energie (prooien) om in laagwaardiger energie (verbranding voor beweging).

Je ziet dus op biologische wijze de tweede hoofdwet van Thermodynamica in werking, die stelt dat de Entropie (=chaos, wanorde) in een gesloten systeem moet toenemen. De eerste hoofdwet is de Wet van Behoud van Energie. Energie gaat niet verloren, het wordt enkel omgezet in andere vormen.

Zoals bij verbranding. Je zet bij koken op een gaspitje aardgas (CH4, meer orde + O2 zuurstof) om in CO2 en H2O. Daarbij komt energie van laagwaardiger vorm (warmte) vrij, uit de bindings-energie tussen de moleculen.

De netto hoeveelheid energie voor die verbranding is evenveel als er na, alleen de vorm van de energie- hoe die is opgeslagen- die veranderde.

Prooi aanslepen, een zweefvlieg even groot als de wesp

Nu kun je ook afvragen: hoe kan iets complex als zo’n wesp nu ontstaan uit een levensvorm die veel slechter georganiseerd is. Of hoe kan zo’n hoog-intelligente God als ik nu zijn ge-evolueerd uit een zelfde soort voorouder als de Chimpansee had….

De theorie van Darwiniaanse evolutie toont hier een fysisch mankement, waar biologen vaak met bluf omheen babbelen.

…proppen….

Met natuurlijke selectie verklaar je wel hoe uit variatie en competitie om beperkte hulpbronnen (= energie), andere levensvormen groeien met ‘het milieu’ als selecterend medium.

Je kunt bijvoorbeeld de ene valkensoort uit de ander zien evolueren…,velen zijn ook genetisch zo verwant dat je hybriden kunt maken: giervalk x sakervalk kun je kruisen. De giervalk is dan de polaire variant op de sakervalk, die meer van woestijnen en steppes is. Beide zijn dan in de IJstijden bijvoorbeeld uit elkaar gegroeid.

Zo kunnen meer organismen de aarde bevolken, energie omzetten, waar ze elkaar eerder in de weg zaten. Je ziet evolutie sneller plaatsvinden dan gedacht, de merels in de stad gedragen zich al anders dan in het bos en ze zingen anders.

…en dan is ie binnen

Maar je verklaart met 19de Eeuws Darwiniaans denken niet goed hoe complexiteit kan ontstaan, waar Darwin zelf al met die vraag worstelde (Charles Darwin worstelde met het ontstaan van het oog, met al die nauwkeurig op elkaar afgestelde onderdelen…).

De zojuist genoemde valken zijn van een gelijke complexiteit, waar Darwin’s worsteling geen probleem is. Maar hoe kunnen dus uit organismen met een vele primitiever make-up, levende wezens evolueren van een complexer niveau? Kan uit een kaal pootje een vleugel met veren groeien?

Biologen bluffen wel dat Darwin alles oploste. Maar dat je door de tijd steeds complexer leven ziet ontstaan (bijvoorbeeld in het fossielen-archief), en dat selectie door het milieu een rol moet spelen, dat is nog geen verklaring HOE het exact ontstaat, hoe dat fysisch mogelijk is en statistisch gezien waarschijnlijk, ook al heb je nog zoveel miljoen jaar de tijd.

De blokhoofd-fotograaf in zijn eigen Paradijs, de Hof van De Abdij. Ja, hoe kan zo’n God met zo’n hoge intelligentie nu zijn ontstaan uit lagere levensvormen 🙂 dat moet fysisch wel onmogelijk zijn 🙂

De wespen tonen je een oplossing in die hamvraag die biologen met bluf omzeilen. Ze laten het nieuwere denken in de ecologie zien over Darwin, met toevoeging van het denken van Ilja Prigogine. De fysicus en chemicus won de Nobelprijs in 1977 voor zijn werk over zelforganisatie in de chemie.

In de chemie zie je spontaan complexere organisatie vormen tussen bijvoorbeeld moleculen dankzij een enorme toevloed van energie. De naam voor zulke zelf-organiserende fenomenen zijn dissipative structures: het zijn open systemen ver buiten thermodynamisch evenwicht, die energie uitwisselen en/of materie.

Ook orkanen zijn zulke structuren. Die ontstaan door de energie-toevloed uit een in het zomerseizoen opgewarmde oceaan, tot complexe cellen van wolken met een ring er in, het oog van de orkaan.

Het leven kun je ook zien als zo’n open systeem ver buiten evenwicht. Energietoevoer houdt dat leven in stand, zoals ook complexere ecosystemen in stand blijven zolang er maar voldoende energie wordt omgezet.

Net als een orkaan die kracht verliest wanneer zijn energiebron wegvalt (warm zeewater), zo valt ook het leven uit elkaar als het geen energie meer krijgt. Het enige stabiele evenwicht in de natuur is dan ook de dood, zo stelde ecoloog Josef Reichholf in zijn boekje Stabiele Ungleichgewichte, die Okologie der Zukunft. 

Dus hoe kan dan tegen de klippen van de Tweede Hoofdwet op toch complex leven ontstaan? Omdat zo de chaos netto blijft toenemen, er wordt meer energie van hoogwaardiger kwaliteit omgezet in laagwaardiger vorm. (Bio)Diversiteit en complexiteit helpen de entropie toenemen. Ze breken de door de plantaardige biosfeer opgebouwde hoogwaardige energie af tot laagwaardiger vormen, op veel meer manieren dan wanneer je maar simplistisch leven had.

De meeste ecologen en groene beleidsmakers blijven nog hangen in de mythe van het ‘natuurlijke evenwicht’: ze propageren het geloof in ideale engesloten ecosystemen in een stabiel evenwicht. Net als bij het Genesis- verhaal over Adam en Eva in een stabiel Paradijs, zonder zondeval. Daar verlangt iedereen toch naar, dat paradijs, waar de Boom des Subsidie in je leeftocht voorziet.

Natuur die NGO’s, ambtenaren en ecologen nodig heeft en vooral: ‘meer onderzoek’ om te blijven bestaan. Uiteindelijk hebben academici ook een continue toevoer van financiele energie nodig. Anders valt de complexe organisatie uit elkaar en sterft de vakgroep.

Zo helpt de Tweede Hoofdwet dus ook het geloof in natuurbeleid in stand houden, dat je met volmaakte kennis de natuur in gewenste richting kunt sturen. Maar dat ongebruikte insectenhotel, dat schreeuwt in de achtertuin dat de mens wikt en weegt, maar dat de natuur beschikt.

One Reply to “Blokhoofd-wespen in biertafel demonstreren Tweede Hoofdwet Thermodynamica”

  1. Voor zover ik kan overzien hebben de darwinisten geen grip op het aspect van informatie omdat ze een blijvende verandering alleen als aanpassing kunnen duiden. Het aspect van de compositie, dat je al noemde i.v.m. het oog, kun je dan nooit verklaren. Je moet het onderstellen om daaraan de aanpassing te tonen. En dat gebeurt natuurlijk op alle niveaus. Dat verhult dus dat er eigenlijk geen evolutieleer is, maar alleen een modificatieleer, bouwend op wat moet worden onderstelt. Omdat men op allerlei niveaus dit soort processen kan aantonen, lijkt het alsof er een basis is voor een begrip van de ontwikkeling van de amoebe tot Rypke, maar dat is slechts schijn. Ik krijg soms de indruk dat men te snel genoegen neemt met de demonstratie van elementaire mechanismen. Daarmee is de intellectuele nieuwsgierigheid dan bevredigd.

Laat een reactie achter aan Rembert Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *