Vismigratie Rivier, gat van 100 miljoen euro door Afsluitdijk

Het lijkt de Severn wel, als Rijkswaterstaat bij afgaand tij spuit. Op de voorgrond spiering-netten, die de meeste zeespiering wegvangen die wil intrekken, aldus dit rapport. 

De Vismigratie Rivier van Waddenvereniging, Sportvisserij Nederland en Programma Rijke Waddenzee- een extra gat van 70-100 miljoen euro door de Afsluitdijk- kreeg afgelopen week uit Europa nog eens 3,5 miljoen euro LIFE+-subsidie toegekend.  De werking van het project voor migrerende vis staat hier uitgelegd. De aanbeveling richting de planmakers door de MER-commissie in 2014 staat HIER. Het officiële verhaal dat de Rijksoverheid verkocht op de Wereldvismigratie-dag is als volgt:

De Afsluitdijk vormt een grote belemmering voor vissen. Trekvissen kunnen niet van zout- naar zoetwater zwemmen. Dit hebben ze nodig om op te groeien of om zich voort te planten. Het gevolg is dat de visstand achteruitgaat en sommige soorten met uitsterven worden bedreigd.

en

Onder regie van het programmabureau De Nieuwe Afsluitdijk zijn de plannen voor een speciale Vismigratierivier al ver gevorderd. Zo moet de visstand in het IJsselmeer en de Waddenzee weer verbeteren.

Dit Imares-rapport C083/14 zou verder als onderbouwing moeten dienen. Dat vond voor glasaal en stekelbaarzen een lage passeerbaarheid. (Tabel 15 blz 89). Die bevindingen leunden op slagen in de lucht (‘onbekend, best guess’) en bij spiering (laag tot matige passeerbaarheid) ‘conclusie naar speculatie’. De ene zeeforel die een zender kreeg zwom door een spuikolk het IJsselmeer in. Daarnaast heb je dit rapport van Grontmij (nu Sweco).

Op het eerste gezicht lijkt hun project- hoewel qua rendement niet sterk onderbouwd- wel sympathiek. Een keur van vissen van zalm en paling tot stekelbaars en spiering zou profiteren. Volgens Sportvisserij Nederland zou ‘vispasseerbaarheid’ met ’70 procent’ vermeerderen. Zie ook dit promotie-filmpje:

Maar wat blijft overeind achter de motivatie en argumentatie voor de Vismigratie-Rivier, als je op het tweede gezicht kijkt?

Naast het stekelbaarsje moeten twee typen trekvis moeten van het project profiteren. De paling bijvoorbeeld. Die is kata-droom, wat -vertaald uit het Grieks- betekent dat hij stroomafwaarts uit zoet water trekt om in zee te paaien. Andere soorten die moeten profiteren zijn als de elft en fint uit de haring-familie, die heten ana-droom, wat betekent dat ze (net als de zalm) stroomopwaarts paaien in zoet water, maar opgroeien in zout water.

Met de Afsluitdijk werden in 1932 de migratieplannen voor vis geblokkeerd, een hele haringpopulatie verdween. Iets van die blokkade opheffen lijkt logisch. Milieuclubs werven succesvol fondsen en Waddenfonds-miljoenen voor dit project met:

  • a. het verhaal dat glasaal (jonge paling), paling en andere trekvis niet meer door de Afsluitdijk kan trekken en dat de paling als de ‘panda’ zou zijn, op uitsterven na dood.
  • b. verhalen dat ‘de’ visstand van de Waddenzee zo achteruit holde.

Verhaal b is aantoonbaar vals. Die ‘DE visstand’-verhalen in DE Waddenzee leunen op metingen uit 1 fuik van het NIOZ bij Texel, die dankzij een keerwant voor zeehonden geen grote vissen meer vangt sinds 1984.

De Waddenvereniging maakte met Sportvisserij Nederland in 2014 een aparte campagne-webstek Waddenzeevismonitor om kersen uit die NIOZ-fuik te plukken, en die selectieve omgang met data gebruiken ze voor campagnes voor oa het doordrukken van de Vismigratie Rivier.

‘De’ visstand betreft bij de Waddenzee vrijwel uitsluitend jonge schol, die in de jaren ’80 (tijdelijk) algemeen was. Maar nu in zeehondrijk en fosfaatarmer water is die kraamkamerfunctie van het Wad voor schol deels vervallen. Die schol heeft niets met trekvis van doen, terwijl de stand van jonge schol (‘de’ visstand) op het Wad in campagnes wel voor de vismigratie-rivier werd gebruikt.

In het IJsselmeer verklaart volgens het ANT-onderzoek van Deltares (2014) met name de neergang van fosfaat-toevoer een lagere stand van bv spiering, 1 van de doelsoorten van de Vismigratie Rivier. En voor 2003 was sterke visserijdruk op spiering een factor. Het is nu 2017.

De marketing-afdeling van milieuclubs zal mogelijk denken: ach, vis is gewoon vis, wie maakt dat wat uit? Rest nog verhaal a, en de bewering dat de Afsluitdijk niet passeerbaar is voor migrerende vis. Is dat wel waar?

Het project heeft een eigen website ‘vrienden van de blije vis‘ met bovenstaande logo. Een webstek voor metromannetjes met heuptas die vissen op subsidie 🙂 Oh, dat vind ik dus helemaal niet cool, dat je dat zegt..🙂

Aalarmisme
Afgelopen jaren werden we overal in media doodgegooid met de paling die zou ‘uitsterven’. Neem de vorige week beschreven uitsterf-hype rond de paling. De Volkskrant gebruikte zelfs Photoshop bij een paling-reportage om de vis op de foto zeldzamer te maken dan hij is. Zolang de Chinezen niet alle glasaal mogen wegvangen voor hun kwekerijen (sinds 2009 mag je niet meer buiten EU uitvoeren), dan trekt aanmerkelijk meer glasaal naar onze kust.

En dan de volwassen aal? Afgelopen week ging nog 10 ton IJsselmeer-paling over de klok in Urk. Het is niet als bij de Tasmaanse buidelwolf, dat hij al decennia onvindbaar is…

….de Vispredatie-Rivier is misschien een betere naam

De Vispredatie Rivier kan ook een zeehonden-snackbar van 100 miljoen euro worden…

Er is al zat vismigratie (van en) naar het Wad
Wat je ook niet hoort: er zijn al vele mogelijkheden voor vis om de oversteek te maken door de dijk. Bezoek de spui-sluizen van Kornwerderzand bij afgaand tij en je ziet een kolkende stroom die wel wat van een getijden-rivier heeft. Dan spuit Rijkswaterstaat IJsselmeer-water op het Wad.

Die stroom water zuigt alle vis met migratie-plannen uit het IJsselmeer de zee op. Er zitten in de Afsluitdijk daarnaast ook 25 spuikokers (15 bij Den Oever, 10 bij Kornwerderzand) die IJsselmeerwater lozen op de Waddenzee. Daarbij komt ook vis mee.

Uittrek van IJsselmeer-paling kan het probleem dus niet zijn geweest. En voor de weg richting Wad hoef je dus geen migratie-kanaal aan te leggen. Dat kanaal aan IJsselmeer-zijde lijkt vooral een moeras-project waar ze toeristen willen opvangen. Wel stelt het Witteveen en Bos-onderzoek dat dankzij dit spuien veel zoetwatervis het Wad op gezogen wordt, en niet meer terug kan. Dat blijf je ook houden met Vismigratierivier, want spuien moet je toch.

De grootste barrière voor paling zal de batterij aan fuiken langs de gehele dijk zijn.Afgezien van de gesloten tijd tussen september-december die sinds 2009 geldt, moet daar een stevig deel van de populatie blijven plakken. Morgen ga ik er ook van snoepen op het Vistival in Den Oever.

De intrek uit zee van glasaal en andere soorten lijkt moeilijker. Maar hiervoor voerde Rijkswaterstaat al een aangepast spui-beheer. Wanneer het waterpeil van IJsselmeer en Wad op nagenoeg het zelfde niveau zitten, dan kun je de spuikokers open houden. De stroming is dan zwak, en ook de zwakkebroeders als glasaal zwemmen zo naar binnen. Arcadis zette de mogelijkheden voor migratie-verbetering in 2014 al op een rij. 

Je vraagt je dan wel eens af: in hoeverre voegt de door Sportvisserij Nederland, Waddenvereniging cs zo gepushte Vismigratie-rivier nog iets toe?

Houtje Touwtje Houting
Niet de paling, maar de door de IUCN Red List als uitgestorven verklaarde houting komt van al onze trekvissen het meest in aanmerking voor de door Sportvisserij Nederland en WNF verspreide eretitel ‘panda’. De Vismigratie-rivier zou de Noordzee-houting  (Coregonus oxyrynchus) helpen. Dat is de na de IJstijd ontstane Noordzee-variant op een plankton-etende trekvis die 50 cm kan worden, en die ook in Alpenmeren leeft (de lavaretus-variant). Mijn Zoetwatervissengids uit 1967 stelt:

‘kwam als trekvis tot 1937 voor in de Maas en IJssel, hoewel de aantallen sinds 1917 zeer snel begonnen af te nemen. Tegenwoordig vrijwel totaal uit ons land verdwenen.

Wikipedia noemt de houting op gezag van IUCN al uitgestorven. Want IUCN meldt dat hij sinds 1940 niet meer is waargenomen in rivieren als de Rijn en de Schelde.

Wel bleef er een Deense populatie over, die het met een houtje-touwtje project voor 13 miljoen euro weer doet in 4 rivieren op Jutland. De Deense Houtje-Touwtje-houting, die blijkt direct af te stammen van de Grote Marene (Coregonus lavaretus.) Die grote marene heeft in het Baltische zee-gebied trekkende populaties. Houting is – zo toont genetisch onderzoek– een afsplitsing van de Grote Marene Coregonus lavaretus, waarmee hij nog steeds hybridiseert.

Die Lavaretus-variant heet ‘kwetsbaar’ volgens IUCN. Maar ach, dat zijn we allemaal wel eens een beetje…

De vissoorten die moeten profiteren, houting is de bovenste van het stel…Blije vis staat voor blije metromannetjes en meisjes van milieuclubs

Weer volop houting in IJsselmeer en oa Westeinder plassen
Een vis die al is uitgestorven, die valt niet meer te helpen zou je zeggen. Eenmaal in je graf heeft reanimatie weinig zin meer. Of ligt het toch anders?

…hij is minder ‘uitgestorven’ dan je zou denken…

De houting is niet zo uitgestorven is als IUCN gelooft. In 1996 zijn uit het populatie-restant van de Noordzee-houting nieuwe exemplaren uitgezet in de Rijn. Volgens deze studie van Borcherding et al (2014) in Freshwater Fish Ecology, blijkt de houting zich in de IJssel al goed voort te planten. Ze toonden voor tenminste 3 en mogelijk vier jaren voortplanting aan.

Dus de Hollandse variant op de ‘houtje-touwtje’-houting: een typische vis 2.0 die door menselijk kunst en vliegwerk weer terugkeert waar hij door menselijke hulp (afsluiten migratieroutes, vervuiling en bevissing) eerst verdween. Aan dat succes droegen Waddenvereniging cs alvast niets bij, maar ze liften wel op andermans werk mee.

Die houting lijkt nu in het IJsselmeer zelfs vrij algemeen te zijn, hij wordt regelmatig gevangen door Ijsselmeer-vissers. Volgens vissers, kan het ook houting zijn die afkomstig is van het Deense houting-project. Wat dus betekent dat ze al lang de Afsluitdijk passeren….Of ze komen binnen via de Rijn en de Maas vanuit de Noordzee. Dit Imares-onderzoek uit 2014 met 5 gezenderde houtingen, toonde dat 3 al vlot via een spuikoker de Afsluitdijk doorzwommen (vanaf blz 62)

Theo Rekelhof- waar ik afgelopen week mee ging vissen- vertelde dat in de Westeinderplassen (Aalsmeer) ook weer houting zat, die gewoon via Halfweg richting Noordzee trok. De Gooi en Eemlander berichtte afgelopen februari nog over Bart Schaub van het Hoogheemraadschap Rijnland, die met RAVON de houting monitort, die paait in de Westeinder Plassen.

Je krijgt een hoog Hup Holland-gevoel bij de Vismigratierivier, Trudy ook…Als toerist kun je straks onder water kijken…

Welke vissen verdienen dan nog een eigen gaatje in de dijk?
Verder zouden 2 haring-achtigen bij de Vismigratie-rivier gebaat zijn, de fint (Alosa fallax) en de elft (Alosa alosa). Maar dan wel haring-achtigen die twee kilo zwaar kunnen worden op ongeveer 25-jarige leeftijd. De elft kwam hier in 1967 ‘vrijwel niet meer voor’ terwijl de fint nog ‘talkrijk’ werd genoemd. Deze Britse studie, stelt dat de elft in de Maas leefde maar in 2000 ‘uitgestorven’ heette. De Maas moet nog steeds via de Nieuwe Waterweg bij Rotjeknor toegankelijk zijn voor de elft…

Fint en elft hybridiseren onderling zo meldt Redeke voor de Rijn in 1938, en brengen vruchtbare nakomelingen voort. Het is dus nagenoeg de zelfde soort. Ook wil men de rivierprik helpen, maar die zou ik gewoon laten uitsterven. Het is een nare visparasiet die zich vastbijt aan vis, een soort kingsize onderwater-teek. Daar ga je geen 60-100 miljoen euro voor uitgeven leek mij.

Verder zou de spiering nog profiteren van Vismigratie, maar ook die aanname verdient relativering. In het IJsselmeer huist sinds afsluiting al een zelfstandige populatie spiering, de vis die naar komkommer stinkt. De fuiken die je op bovenste foto ziet, dat zijn spieringfuiken.

Een extra visvriendelijk spuibeheer-project in 2015 met Witteveen en Bos

Al meer dan halve eeuw experimenten visvriendelijk spuien
Om de intrek van vis te stimuleren rondde Rijkswaterstaat in 2015 al een project voor visvriendelijk spui-beheer af. Zo kwam bij Den Oever een vis-passage. En Rijkswaterstaat liet bij Den Oever en Kornwerderzand 2 zout-waterafvoer-systemen plaatsen. Uitleg van het project staat HIER.

Zo kunnen ze bij opkomend tij de sluisdeuren op een kier houden, en toch het overtollig zoute water dat zo binnenkomt weer afvoeren. Trekvis die het zoete water opzoekt, die wordt gelokt door de zogenaamde Lokstroom, ze ruiken het zoet en willen naar binnen.

Zo lijkt het grootste deel van het probleem genaamd ‘vismigratie’ al bijna opgelost. Althans voor aal, en fint, waar de Elft via de Nieuwe Waterweg zijn weg wel zoekt. Met DNA-onderzoek aan de houting, zou je kunnen bewijzen of ze van de Denen afstammen. Dan komt die vis dus ook al met gemak de Afsluitdijk door, bijvoorbeeld via de sluizen met schepen. Zo komen er immers ook al zeehonden het IJsselmeer in.

Wat de intrek van glas-aal betreft experimenteerde Rijkswaterstaat al in 1958 met vormen van visvriendelijk spuibeheer. Dat laat de academisch opgeleide aal-visser Aart van der Waal zien in een lijvige artikel dat hij toestuurde.

Glasaal-index. Slecht ten opzichte van wanneer? Presentatie academische aalvisser Aart van der Waal

Eenoog Willem Dekker/Imares Koning
De meeste negatieve verhalen over de stand van paling in Nederland en Europa leunen op data uit het IJsselmeer, een kunstmatige bak zoet water die vele veranderingen doorging vanaf de jaren ’30. Omdat er maar weinig echte experts zijn van deze mysterieuze vis, kan zo uit een relatief beperkte data-bron het grootste deel van alle Europese beleids-wijsheid komen.

De voorheen bij Wageningen Marine Research (Imares) werkzame Willem Dekker was daar 1 van. Die wilde de in rook gehulde neergang van de aal op de politieke kaart zetten. Alleen door zaken dik aan te zetten en alarmerend voor te stellen, krijg je dat voor elkaar. Dat is ook Willem Dekker’s grootste verdienste.

Zijn schreeuw om meer aandacht voor de aal trof doel, want de Europese Commissie kwam met een aalherstel-regulering in 2007. Het Nederlandse uitvloeisel van die EU-directive werd een Aalherstelplan in 2008. Het resultaat daarvan, is dat vissers tussen september en december de vis niet meer mogen vangen.

Als toerisme- en prestigeproject is het nu al geslaagd…

A(a)larmisme: ‘Tien procent van wat het was’
Het gros van de data over aal-alarm komt daardoor bij het huidige Imares vandaan, dat zich baseert op 2 parameters:
– Vangstgegevens van officieel over de klok verhandelde paling uit het IJsselmeer in Urk.
En de glasaal-index bij Den Oever, die Imares jaarlijks samenstelt op basis van het gemiddelde van 3 voorjaarsmaanden, maart, april en mei. Die werd als referentie gebruikt omdat hij al sinds 1938 in gebruik is.

Beide methodes zijn foutgevoelig, maar wat belangrijker hier is: welke historische referentie voor ‘normaal’ kies je als intrek van glasaal. De intrek van glasaal op 1 punt kan om meerdere redenen sterk veranderen dan enkel de populatie-omvang. Ook de wijze waarop de visser die glas-aal opvist is van belang. Als je bijvoorbeeld bij Den Oever bij de RZWI een lokstroom voor glasaal heeft, dan kan daar een hoeveelheid gaan ophopen die ze eerder bij de sluis vingen.

Niettemin zijn op dit meetpunt uitspraken als deze gebaseerd van Wageningen UR, als ‘nog maar 10 procent van 50 jaar geleden’:


Wanneer je het (tijdelijke) dieptepunt van de laatste jaren vergelijkt met de (tijdelijke) toptijd van een halve eeuw terug, dan krijg je dit soort veel misbruikte campagne-uitspraken. Vergelijk je andere jaren met elkaar, dan krijg je natuurlijk een heel andere uitkomst en is de huidige glasaal-intrek zo beroerd nog niet.

Toch zijn de Wageningers mede dankzij Dekker ook wat genuanceerder over het vermeende ‘uitsterven’ van die paling. In dit blog van Tammo Bult zie je de actuele visie van Wim Dekker vertolkt.

Publieke middelen voor particulier prestige
Een conclusie kan nu dus zijn: fondsenwervende campagne-groepen gebruikten hun aal-kabaal voor de fondsenwerving van eigen prestige-projecten. Zo trekken ze miljoenen euro’s los uit de loterijen en subsidies.

Zelf draagt de Waddenvereniging NIETS bij, alle geld voor de eerste fase (28 miljoen euro) komt van het Waddenfonds (14 miljoen euro) en de Provincie Fryslan. Sterker nog, Arjan Berkhuysen van de Waddenvereniging onttrekt zelfs geld uit het Bestemmingsfonds Vismigratie-Rivier dat hij van de Postcode Loterij kreeg om het voor algemene lasten in te zetten.

We zagen het al bij de door mij in Elsevier beschreven Marker Wadden van Natuurmonumenten/Boskalis en Rijkswaterstaat. Op basis van valse voorwendselen een prestigeproject realiseren, waarbij ecologisch alarmisme dient voor een greep uit publieke middelen.

De realisatie van Vismigratie Rivier toont overeenkomsten met Marker Wadden, vals alarmisme en argumentatie weekt publieke middelen los voor particulier prestige-project. BIj Marker Wadden 50 miljoen euro publiek geld op budget van 78 miljoen euro

Je moet het die milieuclubs mee geven. In fondsen werven en het manipuleren van publiek via massamedia, daar zijn ze sterk in. Zonder (a)alarmisme over deze of gene diersoort krijg je geen publiek- en Postcode Loterij- geld los, en overheids-partijen mee. Met emotie trek je aandacht bij massamedia, niet met argumenten, mitsen en maren.

Bij het grote publiek kan zo echter vaak een vals beeld van de ecologische realiteit ontstaan. Daarnaast lopen ze weg met ‘succes’ dat door anderen is behaald, zoals door Dekker en de houting-biologen..

Aan de andere kant: wat is wijsheid? Misschien moet je wel een stukje waarheid offeren om vismigratie op het publieke netvlies te krijgen. En zou je te precies zijn, dan kreeg je nooit grote projecten van de grond waarmee Nederlandse ingenieurs dan in het buitenland kunnen wapperen. Wanneer je de 3D-tour maakt in het bezoekerscentrum voor de Vismigratie Rivier, krijg je toch wel een soort Hup Holland-gevoel: het is best mooi bedacht.

Dus: Wie het weet mag het zeggen…

Deze IJsselmeerpalingen zijn wel dood, maar niet uitgestorven….

Maar zou je passeerbaarheid van barrières voor vis tegen zo laag mogelijke kosten zo goed mogelijk willen verbeteren, dan kun je met 100 miljoen euro waarschijnlijk met vele kleinere projectjes veel meer effect halen. Duizenden gemalen die nog paling en vis verhakselen bijvoorbeeld….

7 Replies to “Vismigratie Rivier, gat van 100 miljoen euro door Afsluitdijk”

  1. Een expert op het gebied van vismigratie bevestigt uit de wandelgangen van ingenieursbureaus en Rijkswaterstaat alvast mijn voorgevoel:

    De visrivier is gewoon een prestige project welke niet toevoegt aan de vismigratie. Sterker nog al zou er vis door migreren, wat ik betwijfel, dan zal alleen de predatie van migrerende vis toenemen in de rivier.

    Jammer dat ze een project als dit evengoed door laten gaan omdat niemand de ballen heeft om te zeggen dat het nergens voor nodig is. Het voegt ook niets toe. Ik vind ook en velen met mij dat de mensen die dit project doordrukken ter verantwoording geroepen dienen te worden.

  2. Wat een verhaal, ik zit niet zo in de vissen. Tijdje terug was ik bezig met fotohut in de IJsselmonding (waar Martijn de Jonge met zijn bootje de zeearenden volgt), daar zit volop houting volgens de SBB Boswachter.

  3. Ik meen in het NHD gelezen te hebben dat vlak nadat dit project zijn fiat had gekregen, men erachter kwam dat een iets ander regime van uitsluizen hetzelfde effect zou hebben…

    1. Klopt, met een fractie van het bedrag aan “afpersingsgeld want anders gebruiken wij als overheid geweld” hadden oplossingen gerealiseerd kunnen worden die een stuk effectiever zijn dan dit prestigeproject waar teveel risicofactoren zijn om resultaat te boeken dat men nu als propaganda verkondigd.

  4. Echt een wandelgangen-verhaal, veel ruis, nergens concreet en vol pijnlijke fouten.

    PVV’er Rypke Zeilmaker een expert?

    Edo van Uchelen (1964) is bioloog en (allround)natuurfotograaf. Hij deelt zijn kennis en enthousiasme graag met anderen. Vindt het een leuk verhaal, maar zit niet zo in vissen.
    Jan Hemmer meent iets gelezen te hebben in NvhN.

    Tja.

    1. @Kees Terwischscha, voor iemand die ‘communicatie’ moet verzorgen over zo’n peperduur project als Vismigratierivier, vind ik je reactie inhoudelijk niet erg sterk, ik lees vooral een poging om personen te kraken. Als het vol pijnlijke fouten zit: noem er eens 1, wat niet klopte was dat ook WNF hier meedoet, maar ach: het is alles 1 pot nat die milieuclubs. en WNF werkt elders wel weer met Sportvisserij NL en Arjan Berkhuysen (Waddenvereniging) komt van WNF, en ze zijn allen even goed in liegen voor geld, als je dat professioneel doet heet het zelfs ‘communicatie’.

      Dus samengevat: foei, gedraag je, en toon mij 1 inhoudelijke fout en laat gespeculeer over politiek verder achterwege, dat zegt vooral veel over je eigen komaf waar PVV schijnbaar het ultieme vijandbeeld vertolkt.

    2. Bekende strategie Kees. Iemand veroordelen als PVV’er, terwijl je in de verste verte niet weet welk vakje hij aankruist tijdens verkiezingen. Inhoudelijk is je reactie er toch wel een van een gefrustreerd mannetje die volledig onder mind control staat en die niet op de inhoud ingaat.

Laat een reactie achter aan cornelis pieter Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *