In deel 7 van Zuiderzee-leaks gluurde een Zuiderzee-vosje (Vulpes vulpes) me na, van over een zandrug aan de Friese Zuidwest-kust bij Sondel. Waarschijnlijk had hij familie in de rietput verscholen liggen, hij kefte als waarschuwing en bleef me volgen, af en toe zijn kopje boven de dijk. Je vond al verschillende graafsporen en plekken waar hij zijn behoefte doet.

Verderop liggen ook dassenburchten, want deze zandrug die loopt van Langweer/Sint Nicolaasga tot het Reade Klif is oude grond. De dassenburchten daar kunnen wel eeuwen oud zijn. Soms kunnen vos en das met elkaar samenleven in een burchtenstelsel.

Beide dieren zijn eeuwenlang heftig vervolgd door mensen, de das ook omdat hij TBC overbrengt op vee.

Daarom fokten de Britten ook Terriers, aarde (= terra)-hondjes als Trudy die helemaal gek worden zodra ze de geur van de das op pikken. Jack Russell was een Ierse priester. Om een das de grond uit te krijgen of vos, dan heb je extreem felle hondjes nodig, die – conform het baasje – zichzelf veel grootser en meeslepender wanen dan ze zijn.

De Duitsers hebben een speciaal ras van Dachs-hunden.

Je kunt de vos zijn latrines vinden met sporen, je kunt ook vaak vossenkeutels zien liggen, braakbal-achtige constructies met zo’n punt op het eind en vaak zitten daar vruchten-pitten in.

Ze eten alles, net als wij. Het zijn menselijke dieren met een rode vacht, die alles (uit)vreten dat wij ook wel eens doen. Maar daar willen mensen vaak niet mee geconfronteerd worden, zo overtuigd zijnde van de eigen ‘Goede Intenties’ en ‘Beter dan Gij’ zijn.

Een vos zien, dat overkomt je niet zo snel omdat ze jouw al veel eerder gezien en geroken hebben. Ze zijn ook niet zo gek om in de buurt te komen. Tenzij mensen zo gek zijn ze zo dichtbij te LATEN komen. Misbruik van dat naieve vertrouwen makend van ‘och gussie lief vusje‘-Marianne Thieme-achtig sentiment, grepen Londense stadsvossen al baby’s in een wieg.

Ze kunnen onschuldig ogen, dat is ook een vorm van camouflage. Onder de radar blijven. Ik kan een natuurfilm herinneren, waarbij de vos in de buurt van konijntjes een dansje ging opvoeren, gekke sprongen ging maken. De nieuwsgierige konijntjes bleven vol verwondering zitten tot de vos te dichtbij was en pardoes 1 van die verwonderde knagers bij de kraag vatte.

En dat sluwe is ook een oorzaak van de vos zijn succes. Hij kan dicht bij mensen leven, koloniseert al de steden, hij profiteert van mensen zonder opgemerkt te worden.

Een mogelijk voordeel van vroeger uit dat vossen bij mensen bracht, is dat mensen wolven uitroeien. Want waar wolven verschijnen, daar maken die topdogs de vossen af. Die moeten ze niet in hun territorium.
Zonder de wolf is Reinaerde heer en meester.

Wie doet hem wat?

Nou ja, de mens dus.

Naar Vulpes vulpes is zelfs een schietcentrum vernoemd waar jagers zich kunnen oefenen op hun schietvaardigheid voor het jachtexamen. Daarmee is de dubbele verhouding tussen vos en mens al aardig samengevat, een haat-liefde-verhouding.

Als vector van hondsdolheid en schadedier aan kleinvee is de vos nummer 1 op de vervolgingslijst.

Ook door weidevogel-mensen is de vos gehaat, omdat hij in korte tijd een heel weiland met grutto-legsels afstroopt. Daar gaat al je subsidie in 1 vossen-nacht. Net als wolven grijpen ze ineens alles dat voor de bek komt: je weet in het wild nooit of je de volgende dag ook nog wat vindt…Slim is dat…Ze kijken vooruit.

Het ‘natuurlijk evenwicht’, zo’n perfecte harmonie met plaats voor ieder dier, dat is dan ook voor de dommen. Voor wezens die de natuur niet helemaal begrijpen.

De visdieven van de Workumerwaard- in 1990 nog goed voor een kolonie van 1500- die zijn waarschijnlijk door de komst van de vos verdwenen. Ze gaan op daken broeden. Zoals de lepelaars van het Zwanenwater in de Hollandse Duinen ook verkasten naar veiliger oord.

En moet je de boswachter van Natuurmonumenten eens horen over die akelige vossen in het Naardermeer: al die zeldzame purperreigers en lepelaars die het hoekje om gaan door die vossen.Er worden stiekem ook door natuurbeschermers meer vossen geschoten dan je zou denken.

Nu broeden lepelaars vrijwel uitsluitend nog op de vosvrije Wadden-eilanden, en eilandjes waar de vos niet bij komt. Er is een vogelwereld in Nederland VOOR de vos, en een vogelwereld er na.

Vanuit vroegere jagers-belangen werden vossen kort gehouden, de duinen waren zelfs vos-vrij: een goede jachtopzichter was iemand die zijn hele jachtveld vrij van predatoren hield. Ook alle roofvogels gingen er af, en je ziet in het lijfblad van de Jagersvereniging wel stemmen opgaan, dat verlangen om die tijden van weleer te herstellen.

Omdat ze vaak van de VVD zijn, de meest barbaarse partij van Nederland- stemmen ze dan wel weer voor meer asfalt door de natuur. Mijn verhouding met jagerij is dubbel; ze komen tenminste nog in het veld en kennen de natuur van meer dan internet alleen. Ik ben ook jager-verzamelaar die vlees eet en die dus geen moeite met doden heeft.

Maar misschien geldt dat dubbele wel voor mijn verhouding met Homo sapiens in het algemeen, Net als de vos, die van mensen profiteert en die tegelijk zijn vervolging tolereert. Hoe dicht kunnen haat en liefde ook bij elkaar liggen…

In mijn jeugd was de weidevos een uitzondering, nu kun je een vossenbouw in kaal stoppelland vinden.

Het is een cultuurvolger die dankzij mensen tot in Australie terecht kwam. Daar introduceerden de Britten hem voor de vossenjacht, en nu leven er al 7 miljoen die veel inheemse buideldieren naar de rand van uitsterven brengen. Je kunt de vos bejagen wat je wilt, maar je krijgt ‘m er niet onder. Bij hoge mortaliteit krijgt hij gewoon meer kinderen.

En die kinderen gaan op zoek naar nieuw territorium in het tweede jaar. Als dat net is leeg-geschoten denkt ie ‘ah, dit is van mij’. En dan begin je weer van voren af aan.