Klaproos-cultus in Trenchcoat

Where the poppies blow.…De klaproos (Papaver rhoeas)  als herinnerings-symbool Eerste Wereld Oorlog

Vandaag de 31ste juli vinden herdenkingen plaats van de 100ste verjaardag van de Derde Slag bij Ieper (31 juli-10 november 1917) in de Vlaamse Westhoek. Die loopgraven-oorlogen rond Ieper (1914-1918) herinneren mensen vooral vanwege de honderd-duizenden doden aan geallieerde en Duitse zijde voor een paar kilometers terreinwinst.

Winst die ze later weer op elkaar terugveroverden. Want ook de ‘winst’ van deze derde slag werd door de Duitsers in maart 1918 weer teniet gedaan.

In de zogenaamde Ieper-boog (Ypres Salient) hielden Duitsers (alliantie met o.a. Oostenrijk) en Geallieerden (o.a. Fransen, Britten, Belgen) elkaar 4 jaar lang in de tang in loopgraven, zonder echt voor- of achteruitgang te boeken.

Die derde slag gaat de herinnering in vanwege het modderbad waarin het offensief vastliep. Dit dankzij de combinatie van hevige slagregens en explosies van de stalen mortier-regens die de bodem verpulverden.

Where the poppies grow: papaver van naaste verwant Papaver somniferium waaruit je met inkepingen het bruine sap kunt oogsten, grondstof van morfine, pijnstiller voor de soldaten en gewoon om high van te worden

Qua horror (600 duizend doden en gewonden) benadert deze veldslag- ook wel slag om Passendale genoemd– de Battle of the Somme in Noord Frankrijk in de zomer van 1916, hier reeds beschreven in naar moderne actualiteit toegeschreven context. De bedenker van het aanvalsplan was de zelfde Schotse bevelhebber, Sir Douglas Haig. Het gesmijt met levens.

Van Haig – die na alle lijken in 1919 tot Graaf werd verheven in de adelstand- trof ik 2003 in Edinburgh nog een omstreden standbeeld, waar hij trots op zijn paard torent. In 2009 zou dat verwijderd worden...

Het multimedia-project Firstworldwar.com geeft een uitgebreide historische beschrijving van toedracht en verloop: dus dat hoef ik niet te doen, wij kijken hier naar de natuurhistorische kant van de slag.

Gesneuvelden van de derde slag, hier in september 1917. Die Grote Oorlog kan dankzij de nazaten van gesneuvelde soldaten aan met name Britse Zijde nog steeds rekenen op grote belangstelling. Zoals via een eigen Facebook-Pagina, The Rage of Men.

Bij de herdenkingen van de Grote Oorlog- The Great War- groeide namelijk een ware klaproos-cultus vanaf 1918.
Die cultus gaat terug tot het gedicht van de Canadese militaire arts John Mc Crae: ‘In Flanders Fields’ van april 1915. Hij diende bij Ieper toen het Tweede Offensief begon van de Duitsers. McRae verhaalt daarin over de klaprozen (Papaver rhoeas) die door de wind waaien tussen de kruisen van gesneuvelden, en de leeuweriken die boven het kanonnen-vuur ‘dapper blijven zingen’.

Het In Flanders Fields-museum in Ieper dat die oorlog herdenkt, is naar de titel van zijn gedicht vernoemd.

Het idee van de Flanders Fields Memorial Poppy komt dankzij de lobby door ‘The Poppy Lady’, de Amerikaanse onderwijzeres Moina Belle Michael. Die raakte door het gedicht geïnspireerd om de gesneuvelden te eren.

…in rommelhoekjes schieten de zaadjes op. Prikkeldraad als grootschalige toepassing stamt ook uit de Eerste Wereld Oorlog, daarvoor dienden heggen meestal als erf-afscheiding

De Britten noemen ‘m de corn poppy. Die bloem zie je nu nog overal opgroeien in rommelhoekjes, omgewoelde grond waar de zaadjes ontkiemen. En dus ook op door de miljoenen granaten omgewoelde grond, na verstoring van de bodem ontkiemen de zaadjes beter.

Bij de Tweede Slag in april 1915 pionierden de Duitsers met Chloorgas, bij de Derde Slag met Mosterdgas…De Joods-Duitse luitenant Kolonel Haber bedacht het spul…..

Zijn nauwe verwant de Slaapbol (Papaver somniferium) is de bron van opium (werkzaam bestanddeel morfine), waarmee de gewonden werden gedrogeerd. Kew Royal Botanic Gardens heeft een plantaardige oorlogs-tentoonstelling. Zij vertellen hier over de twee kanten van die papaver, die zowel gewonden hielp verdoven als overlevenden hielp troosten. Ze schrijven:

Scientifically, the heavily churned soil, tossed around by so many explosions, had provided the stimulation required for the seeds within the seed bank (which can often remain dormant for up to 80 years) to germinate. Emotionally, the ‘sea of blood’ they represented became an overwhelming sight, and continues to evoke compassion, empathy, sorrow and hope, a century on.

Kew’s own Director, Sir Arthur Hill commented on the Somme: “Nowhere, I imagine, can the magnitude of the struggle be better appreciated than in this peaceful poppy-covered battlefield hallowed by its many scattered crosses” (Hill, 1917).

Herinneringsplaat bij Tyne Cott Cemetery. Hier liggen gesneuvelden van de Derde Slag

Het viel ook de Britse piloot Cecil Lewis al op bij de Battle of the Somme in de zomer van 1916: overal op de slagvelden bloeien zeeen van klaprozen….Cynische pestbloemetjes, zou je zeggen, lijkenkruid. Maar je kunt er ook een teken van de hardnekkigheid van het leven in zien:

among the devastated cottages, the tumbled, twisted trees, the desecrated cemeteries…the poppies were growing!

Met uitroepteken.

…net als bloedspetters

Brits archeoloog Nicholas Saunders schreef The Poppy’, a cultural history from Ancient Egypt to Flanders Fields to Afghanisthan, hoe de klaproos-cultus ontstond. Hij schrijft (blz 69)

For the soldiers of the Great War, the proliferation of the wild flowers came to symbolise the conflict’s goals of freedom and regeneration. The flowers were also seen to provide a literally tactile connection between the living and the dead: the roots reaching into the graves below and the petals (bloemblaadjes) reachting into hands above,. Writing about nature helped many infantrymen to cope with the horror of their experience.

…nu maakt prikkeldraad nog vogelslachtoffers in de Westhoek, zoals deze kievit

en

The spirit of this idea was captured by an anonymous photographer in 1918, who took a picture of two Australian soldiers sitting in a field and gazing intensely at the wild flowers that surrounded them

Natuur is aandacht voor het hier en nu, en zo kun je aan herinneringen ontsnappen…

Bij Dragoon Camp Cemetery. De Derde Slag wordt vooral herinnerd door alle zomerse extreem weer

De Duitsers liepen al in oktober 1914 vast bij de Eerste Slag om Ieper, toen ze probeerden door te stoten naar de kust. Ze wisten wel met het 16de Beierse regiment nog een heuvel bij Wijtschate buit te maken. Die heuvel met Ieper op schootsafstand doopten ze om tot Bayernwald.

Zicht op Wijtschate vanuit Bayernwald, waar korporaal Adolf Hitler gelegerd was…de Duiven leken op dode soldatenzielen zoals ze de regenboog kruisten…. Dit was mijn eerste bezoek, toen voor de NRC-reportage Strijdende Doden in 2008

…dan had Adolf zich dus hier met zijn Beierse kameraden ingegraven…Bayernwald…

Een zekere Adolf Hitler maakte deel uit van dit 16 de regiment en hij was 4 jaar bij Ieper gelegerd. Dolfie kreeg nog een militaire onderscheiding- het IJzeren Kruis- voor zijn getoonde moed, zo beschrijft de historische site Landmarkscout.

…dan kwam je er zo bij te liggen

Al die miljoenen kogels, bommen en granaten die over en weer vlogen maakten de bloedspetters waaraan de bloedrode ‘poppies‘ doen herinneren. Beide zijden deden in gruwelijkheid niet voor elkaar onder. De Britten kwamen met zogenaamde ‘shrapnell’-granaten, anti-personeelsgranaten die uiteenspatten met honderden ronde kogeltjes die je hersens er uit rukken bij impact.

…zo ging je elkaar te lijf…ook paarden deden mee. De grote mortieren maakten met machine-geweren de meeste slachtoffers

De statistieken van de dodentallen van de gehele Eerste Wereld Oorlog staan op wereldoorlog1418.nl, met liefst 9 miljoen dode soldaten op het eind van de oorlog aan beide zijdenDe dood in massaproductie, dankzij de technologie en middelen van de Industriele Revolutie.

Duitse machinegeweren wachten de aanvallende Britten op bij Passiondale

Vooral door het machinegeweer veranderde de oorlogvoering. In het begin van de Grote Oorlog wilden ouderwetse cavaleristen te paard nog een charge uitvoeren, maar die ridderlijke heroïek werd belachelijk. Een paar arbeiders konden je doorzeven met zo’n kogelregen. En of je nu plebejer (plebs) bent of patricier (‘van stand’): een kogel werkt bij beide gelijk.

Stahlgewitter (onweersbui van staal) noemde Duitse adelijke schrijver Ernst Junger – volgeling van Nietschze- de mortier-regen van de Grote Oorlog. Hij lag ook bij Ieper gelegerd.

Door die regen van staal vonden uiteindelijk in 4 jaar tijd rond Ieper 1 miljoen manschappen de dood in de drek, of ze raakten gewond.

…de dood in massaproductie, vooral dankzij het machinegeweer op Tyne Cott: hier liggen tienduizenden soldaten, EN de namen van meer dan 30 duizend vermisten staan hier vernoemd. ‘A Soldier of the Great War’ betekent dat ze ‘m niet konden identificeren.

Bij de Derde Slag raakten vele tienduizenden soldaten domweg vermist omdat ze tot bloedmoes uiteenspatten door granaatvuur, en vermengd raakten met de blubber.

De loopgraven van Bayernwald, waar Dolfie gelegerd was met het 16 de Beierse regiment

Al die miljoenen bommen en granaten die over en weer vlogen, ze raakten dus 1 miljoen mannen, verliescijfers van regimenten gingen met gemak over de 50 procent. Maar ze raakten Adolf Hitler niet.

En de rest is geschiedenis.

..,Duitse opname voor de artillerie, hoe ze Ieper kapot schoten, gezien vanaf Bayernwald

Vanaf locatie Bayernwald. Nu is de Skyline van Ieper beschoten in de Strijd tegen Klimaatverandering

De Tweede Slag in het voorjaar van 1915 bracht de introductie door de Duitsers van chloorgas door de Joodse Duitser Fritz Haber, de man die ook Zyklon B door ontwikkelde. De Derde Slag beschikten ze al over mosterdgas, het zenuwgas waarmee je andere mensen kunt verdelgen alsof het plaag-insecten zijn. Toch bereikten ze steeds maar tijdelijk een beetje terreinwinst. En zo ging het ook bij die derde slag, met nu de geallieerden in de aanval.

Die naam voor lange waterdichte overjas met riem rond de heup bestaat ook 100 jaar, loopgraaf-jassen…

Bij dit derde grote offensief liepen de legers al na 2 dagen vast. Nu in de drek, dankzij heftige slagregens die wekenlang aanhielden. Zodat deze slag om zijn modderbad in de herinnering voortleeft.

Om de soldaten in de loopgraven tegen de aanhoudende regen te beschermen werd de trenchcoat  verder ontwikkeld, met epauletten voor officieren en zo’n riem om je middel. Dat is een lange regenjas voor de loopgraven die je nog steeds bij Fashion-chick kunt bestellen. Letterlijk: een loopgraaf-jas. Tegen al dat extreme weer (…)

De blubber is wat het meeste bijbleef van de Derde Slag bij Ieper vanaf 31 juli 1917. Dit is aan de Noordzijde van Ieper

Code Rood had het KNMI dat weertype van 31 juli 1917 nu genoemd. En Peter Kuipers Munnike- had ‘De Klimaatverandering’ er bij het NOS Journaal er zeker met de haren bij gesleept.

In Flanders Fields Museum Ieper: de plastische chirurgie nam hoge vlucht dankzij alle verminkte soldaten die van het front terugkeerden…

Ik las in het boek van een Ierse veteraan – de titel ontschoot me- deze zin, die altijd bij zal blijven om de realiteit van zo’n offensief voelbaar te maken:

Er was geen lichaamsdeel dat niet met de indringing van een kogel te maken kreeg

Dus ook een kogel in je ballen, in je oog, in je kontgat, in je eikel.

Hij beschrijft ook hoe hij letterlijk in zijn broek schijt van angst, wanneer Duitse soldaten met gasmasker op komen aanstormen. Nadat de priester zijn regiment heeft ingezegend.

Zo heeft iedere generatie zijn angsten, de ene misschien wat meer terecht dan de ander.

‘De vooruitgang’ en De Strijd Tegen Klimaatverandering nemen langzaam bezit van deze Britse stellling

Op de Warmoesstraat in Amsterdam zag je bij de Cockring- (homobar vernoemd naar een stuk metaal door je eikel, geen kogel)-  leernichten voor de intree staan. Je hebt dus ook weernichten: Metromannen die week worden van weersverandering. Er kan in een eeuw veel veranderen.

Niet alles ten goede…

Schietgat in de loopgraaf

De geallieerden boekten 8 kilometer terreinwinst tot november 1917. Maar de Duitsers heroverden die 8 kilometer weer in hun laatste maart-offensief in 1918. De enige levende wezens die bij al dat geweld wel vaarden, dat waren de papavers:

…between the crosses row on row

Herinneringskruisje van achterkleinkind met klaproos in de Menenpoort Ieper waar alle vermisten staan gegraveerd.

Ook de dichtende militair arts Mc Crae zou de oorlog niet overleven. Op 28 januari 1918 overleed hij aan een bacteriële infectie, en hij werd in Noord Frankrijk met militaire eer begraven. Tussen Ieper en Boezinge op Essex Farm Cemetary is een John Mac Crae-memorial opgericht voor de man die de klaproos zijn oorlogs-imago gaf.

…zowel bij de Britten ials hier in Zuid Engeland…(de kerk van Breaumore)

…als bij de Duitsers in de kerk in het Neanderthal (Erkrath)….gesneuvelden uit Derde Slag bij Ieper (rechtsonder, ‘vermisst in Flanderen‘). Aan beide zijden traden kerken op als rekruterings-station. De Eerste Wereld Oorlog was een ouderwetse ‘christenen tegen elkaar’-oorlog

De Duitse begraafplaats bij Ieper waar ook een man of 30 duizend liggen

In de dood zijn we allen gelijk….Tyne Cott Cemetary

…met de gesneuvelden uit de Derde Slag. Een herinneringskruisje van een nabestaande met klaproosje kun je nog net zien…

One Reply to “Klaproos-cultus in Trenchcoat”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *