Antropoceen? We leven in het Herboceen

In Dagblad Trouw op de Religie & Filosofie-pagina werd ik geïnterviewd door filosoof Sebastien Valkenberg, schrijver van het medicijn tegen slordig denken ‘Op Denkles‘.

Valkenberg’s verhaal ‘Somberen over het Antropoceen’ brengt een relativering over wat sinds 1950 een nieuw geologisch tijdvak is volgens voorstanders. Antropoceen betekent letterlijk ‘Tijdperk van de Mensen’. Dat bedoelen die voorstanders dan meestal negatief. Alsof het vreselijk is dat menselijke invloed overal meetbaar is op aarde.

Een mixed blessing kun je het ook noemen.

Het jaartal 1950 komt grofweg overeen met de atoomproeven van de Amerikanen op de Bikini-atollen (waarnaar de ‘bikini’ is vernoemd). Toen werd mondiaal overal de invloed van mensen in aardlagen detecteerbaar. De mens werd zo dus geologische kracht, aldus de redenering van de Antropoceen-uitvinders.

Dat laatste klopt natuurlijk als een bus. Want we verhogen zelfs het gehalte CO2 in de atmosfeer.

In dit verhaal kijken we of ze (vooral) gemotiveerd zijn door een wil tot kennis, beter inzicht in de natuur. Of gedreven door een wil tot macht. En we geven een meer nieuwsgierig en origineel alternatief: het Herboceen, tijdvak van de planten. Want planten gebruiken juist mensen en hun CO2-productie om de planeet te veraangenamen voor zichzelf.

…als ik me niet vergis is deze beker van een vleesetende plant uit de Nepenthe-familie. (Hortus VU MC, heet nu Botanische Tuin Zuidas

Holoceen
Diverse mensen waaronder de fysicus Paul Crutzen claimen bedenker van de term Antropoceen te zijn. In Elsevier schreef ik al over de uitvinding van dat Antropoceen. Daar staat al veel uitgelegd.

Officieel leven we nu volgens geologen in het Holoceen. Dat is het warme tijdvak sinds de laatste IJstijd. Wanneer de invloed van mensen niet al minstens 8000 jaar meetbaar was (via bijvoorbeeld de landbouw), dan hadden geologen die naam niet gegeven. Dan zouden ze die warme pauze in de ijstijden nauwelijks een naam waardig vinden.

Er waren vroeger wel vaker warme periodes van ongeveer 5-10 duizend jaar. In het Eemien bijvoorbeeld, toen leefden zelfs Nijlpaardjes in Zeeland. Maar snel kwam het ijs weer terug in wat het Pleistoceen heet: tijdvak van ijstijden. Warme bliepjes, die eindigen dan meestal op ‘ien’, niet op ‘een’.

Dus leefden we nu volgens geologen al in het tijdvak van de mensen, het Holoceen. De tijd waarin menselijke beschaving kon opkomen, nadat ze eerder enkel wat jaagden en verzamelden. En veel geologen vinden dat ‘Antropoceen’ als naam dus nergens goed voor.

Botanische Tuin Zuidas, een tuin vol exoten van over de hele wereld. Planten gebruiken mensen ook om zich over grote afstanden te verspreiden

Niet tijdvak VAN maar VOOR mensen
Het Antropoceen lijkt dus vooral ‘een tijdvak voor mensen’, let op de klemtoon. Een carriere-tijdvak voor bijvoorbeeld het overschot aan academici in het Westen dat na de studie toch ‘iets’ moet.

Je moet toch wat, ja dat is waar. Zoals je ook kunst hebt van echte kunstenaars, kunst omdat het moet. (Van Gogh) Ze kunnen/willen niet anders. En kunst, omdat je toch wat moet.

De klemtoon maakt een wereld van verschil. In het tweede geval kun je als praatjesmaker en verkoper niettemin toch heel ver komen. Opportunisme en geldbehoefte is een belangrijke verklaring voor het ontstaan van het Antropoceen ter academie.

Daarnaast zijn academici voorstander van ‘het Antropoceen’, wanneer ze eerder autoriteit als wetenschapper in hun vakgebied opbouwden. Vervolgens krijgen ze dan ‘maatschappelijke’ neigingen. Dan willen ze hun academische autoriteit inzetten voor politieke doeleinden, ook in vakgebieden die hun expertise niet zijn.

De fysicus Crutzen kreeg een Nobelprijs voor onderzoek aan ‘het gat’ in de Ozonlaag boven de Zuidpool. Zijn kennismaking met menselijke invloed tot ver boven het aardoppervlak.

…net als bloedspetters: moet het aantal mensen verminderen voor ‘de aarde’?

Wil tot macht
Na zijn wetenschappelijke werk werd Crutzen eco-activist,. Met Club van Rome-mensen (‘De Grenzen aan de Groei’-rapport 1972) als ecoloog Johan Rockstrom brengt Crutzen het Neo-Malthusianisme aan de man. In die ideologie kijk je als een natuurbeheerder naar mensen, zoals je een kudde herten bekijkt in een klein reservaat. Als die hertjes ‘de’ draagkracht’ overschrijden putten ze de vegetatie uit.

Als een beheerder van herten-populaties kijken naar ‘de mensheid’ op ‘de aarde’, het is ook binnen de popcultuur bijna de orthodoxie. Zelfs de Red Hot Chili Peppers zongen op Blood Sugar Sex Magik (‘The Righteous and the Wicked): ‘Killing your future blood, spreading the disease. Global Abortia (van de mensheid) please, That is What She (= ‘de ‘aarde’) needs’,

Dat is dan Paul Crutzen en Johan Rockstrom met een funky basloopje er onder.

Die nieuwe Grenzen aan de Groei noemen zij nu ‘veilige grenzen voor de mensheid’, het taalgebruik van 1972 is geactualiseerd. ‘Veilige Grenzen’ is het idee dat academici voor jou en mij exact kunnen bepalen hoe wij moeten leven. Dus dat zij over volmaakte kennis (kunnen) beschikken op planetair niveau, en dus de hele planeet kunnen controleren en besturen.

Je verschuift dan dus de wil tot kennis naar de wil tot macht. (politiek)

Hortus VU MC, nu Botanische Tuin Zuidas. Horti/Botanische tuinen als in Amsterdam en Leiden ontstonden vanuit de klooster-tradities voor geneeskunde. Kinine tegen malaria kwam zo ook via Leiden in NL

Het Herboceen
Als je al een nieuwe geologische naam wilt geven aan onze moderne tijd: dan leven we gewoon in het Herboceen, Tijdperk van de Planten: planten gebruiken mensen om het CO2-gehalte in de atmosfeer op te krikken via het opgraven en verbranden van hun fossiele voorouders (aardolie, steenkool, bruinkool= gefossiliseerde moerassen, aardgas is ‘moerasgas’). Zodat ze het zelf prettiger hebben.

Fossiele brandstof is gewoon biobrandstof, met het verschil dat het niet ten koste gaat van huidige bossen, maar van (moeras)bos van miljoenen jaren geleden. En dat bestond toch al niet meer. Nu halen wij de fossiele collega’s van de plantenwereld weer boven.

Dat planten daardoor van ons profiteren is geen bewering maar constatering, want de aarde wordt meetbaar groener dankzij de CO2-verrijking van de atmosfeer die ze bij Trouw zo negatief als ‘uitstoot’ kwalificeren.

Die magere 280 deeltjes per miljoen (= ppm) CO2 van voor 1850, het was wel erg ‘duurzame 100’- leven (afknijpen) voor de plantenwereld, voordat de Industriele Revolutie planten verloste van hun CO2-gelimiteerde grenzen aan de groei.

Moet je ook lezen om beter te snappen wat ik bedoel, van Norbert Peeters en Th CW Oudemans

Nu bij 400 ppm groeien ze stukken beter, zoals gemeten aan onder meer de Leaf Area Index. (= maat voor hoeveelheid bladoppervlak dat je met omweg via satelliet kunt meten).

Maar vooral via de vele duizenden FACE (free air carbon enrichment) proeven weten we hoezeer planten zweren bij minstens een verdubbelde CO2-concentratie ten opzichte van 1850.

Dat principe- genaamd CO2-fertilisatie-effect- staat oneindig veel sterker in wetenschappelijke zin dan de uitsluitend op computermodellen leunende prognoses voor klimaat-catastrofe.

Alle tuinders passen dit overbekende principe toe. Van CO2 uit Pernis van de Shell-raffinaderijen gaan de paprika’s in de kassen van het Westland beter groeien.

Bron: Nasa

Dioxide-vervuiling door planten
Hoeveel die tuinders precies gebruiken is mij niet bekend, maar 800 ppm worden paprika’s zeker gelukkig van. Daarnaast groeien planten veel beter bij een hogere gemiddelde temperatuur, het optimum van C3-planten ligt bij 25 graden. Ze hebben vooral een broertje dood aan droogte.

Maar het zal die planten worst zijn dat een zeespiegel dan een beetje stijgt. Die gletsjers kunnen planten ook als kiespijn missen, wanneer ze kiezen hadden.

Zelfs de ozonlaag  danken we aan planten doordat ze de hele atmosfeer vervuilen met het toxische Dioxide, dat je beter kent als zuurstof (O2, ‘O’ staat voor Oxide, ‘di’ voor de 2 gebroeders O).

…of het klimaat-technisch verantwoord is durf ik niet voor in te staan. Maar planten zweren er bij, een CO2-verdubbeling

Onder invloed van kosmische straling ‘radicaliseert’ die zuurstof, er ontstaan vrije geladen zuurstof-deeltjes die reageren met zuurstof tot O3= Ozon (een triootje zuurstof-atomen). Net als bij het kopieer-apparaat door de flitslamp, die zuurstof-moleculen sloopt waarna ze met elkaar ozon worden.

Ja waarom dacht je dat er ‘anti-oxidant‘ nodig is in levensmiddelen? En in je lijf? De bekendste daarvan, Vitamine C voorkomt degradatie van (lichaams)cellen door vrije radicalen (geladen O-deeltjes).

Dat laatste klinkt als een actiegroep met de lijstduwer van Groen Links er in. Maar het zijn geladen zuurstof-deeltjes die zich aan moleculen in je cellen binden en om ze af te bereken/chemisch degraderen.

Al die chemische rotzooi komt door planten in de lucht. Zonder verversing door planten zou alle zuurstof met van alles en nog wat reageren tot het gehalte in de lucht keldert. Met gesteente of met moerasgas (CH4) tot CO2. Als het maar ergens aan vastzit.

De aarde, een groot open riool
De aarde zit- zoals vermeld- verder vol aardlagen die uit versteende planten bestaan (steenkool) en tot gas vergaan planten- en microbenmateriaal (aardgas, ook wel ‘moerasgas’ genoemd, CH4), rotsen bestaan uit vergaan plankton en koraal, zoals onderstaande krijtrotsen.

Krijtrotsen Jasmund Nationaal Park op Rugen: die bestaan uit kalkresten van zeedieren en kalkhoudend plankton (foraminiferen) die hun rotzooi zomaar in zee dumpen

De gehele aarde lijkt wel opgebouwd uit de rotzooi die ‘het Leven’ naliet in afgelopen miljarden jaren. Planten, fungi en dieren gebruiken de aarde als open riool.

Dan valt dat beetje afval van ons mensen in slechts een eeuw best wat te relativeren. Wij zijn tenminste nog bereid daar iets van op te ruimen. Kom daar bij planten eens om. En het meest besproken gas van onze generatie dat wij ‘uitstoten’- let hier vooral op het woord’ uitstoten’- dat is dus weer voedsel voor de plantenwereld.

Planten zijn mensen de baas…Een boek van botanicus-bioloog Jean Marie Pelt, heeft me ook geïnspireerd, Les Vertus des Plantes

Groeikasgas en Klimaat-veraangenaming
Stel je nu voor, dat wij zo met hulp van de plantenwereld een nieuwe ijstijd weten af te wenden. Wij de CO2, zij de vergroening en klimaat-stabilisatie. En tegelijk meer voedsel voor meer mensen. Want landbouwgewassen groeien nu ook als kool op steroïden.

In plaats van ‘broeikasgas’ zou je dus beter van ‘groeikasgas’ kunnen spreken. Het ene klinkt wat zuur, het andere meer van ‘zin in het leven’.

Zoals je bij ‘klimaatverandering’ nu vooralsnog beter van ‘klimaatveraangenaming’ kunt spreken. Beter een paar graadjes warmte er bij, dan weer terug naar die vreselijke ijstijden. En zo slecht bevalt die welvaart door fossiele brandstoffen nu ook weer niet.

Wanneer de koude oceanen meer CO2 opnemen bij dalende (gemiddelde) wereld-temperatuur, dan daalt de CO2-concentratie ook zo ver (tot 200 ppm of zelfs minder) dat veel planten er de brui aan gaven uit CO2-gebrek.

Althans, dat gebeurde in vroegere millennia.

..een apparaat dat CO2 opneemt…
Dankzij mensen hebben planten het dan nu een stuk makkelijker. Toch zijn er mensen die het beter dan de natuur geloven te weten. Zoals rijke stinkerd ‘sir’ Charles Branson, van de Prive-Jetset die zich heel erg zorgen maakt over het klimaat.

Dat soort zorgen maken ze allemaal, zodra ze over een prive-vliegtuig beschikken, een eigen airliner-bedrijf met kerosine-slurpende budgetvluchten, ettelijke villa’s met verwarmde zwembaden, een wagenpark 1-op-5 benzine-slurpers,… en dan tegen het vraagstuk van zingeving aanlopen.

En/of tegen klimaatprofeet Al Gore.

Die Branson looft met zijn Virgin Earth Challenge geld uit voor mensen die een machine uitvinden, die CO2 uit de atmosfeer helpt verwijderen. Ik herhaal: hij looft een prijs uit voor mensen die een machine uitvinden die CO2 uit de atmosfeer opneemt. Hij looft een…

Nee echt…

Eerst dacht ik ook dat het een grap was. En dus wilde ik voor de grap mijn vingerplant insturen. Met een scheutje Pokon er bij, moet je eens zien hoe die met CO2 afrekent. Die vingerplant,  ’t is er 1 met een ware attitude. Hij staat nu in de douche het klimaatprobleem aan te pakken. Maar nee, Branson is bloedserieus, als een Dagblad Trouw-abonnee/ Duurzame 100-lijstaanvoerder.

Dus of je het nu Antropoceen, Holoceen of Herboceen noemt: Het zijn hoe dan ook Interessante Tijden.

  • Je bent anders dan de massa, en zo kwam je helemaal tot hier. En dus: Welkom! Want Interessante Tijden wil geen massamedium zijn, zwichten voor de dictatuur van het gemiddelde, maar op maat gesneden voor meer intelligente mensen die wat van de wereld zagen. Iets waarvoor je papieren niveau geen garantie biedt. You can lead a horse to water but cannot make him drink. You can lead a man to school but cannot make him think.
  • Help mij samen met mensen als jou anders zijn via Stichting Milieu Wetenschap en Beleid, IBAN NL04INGB0005526038 onder vermelding van ‘F*** the Mainstream’. En voeg je bij het gezelschap incidentele en regelmatige donateurs, dat de bier en benzine betaalt, mijn lifeblood voor deze natuurhistorische reportages.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *