Sinds Katrina New Orleans bezocht zijn de dollars van ramp-, drank- en swamptoeristen de enige overgebleven inkomstenbron voor de bevolking. De stad probeert daarom in sneltreinvaart haar oude gezicht terug te krijgen, maar dit Amsterdam aan de Mississippi zal nooit meer dezelfde zijn.

Het zit de Amerikanen niet mee sinds George W. het Witte Huis bezette. Op politiek vlak kan deze ‘Grote Satan’het bij niemand goed doen, en nu (2005) keert ook de natuur zich tegen het land. In de vorm van drie vrouwennamen liet het laatste orkaanseizoen een verwoesting achter in de Mississippidelta waar Bin Laden een punt aan kan zuigen.

De prognoses voor het komende seizoen beloven niet veel goeds. Het National Hurricane Centre en de Universiteit van Colorado voorspellen voor komend jaar tenminste 20 orkanen, zo meldt de Houston Chronicle. Alle energie die in de heropbouw wordt gestoken krijgt zo een nogal zwarte ondertoon. Bewoners die nu door Katrina gespaard werden krijgen volgend jaar mogelijk een herkansing, zeker omdat de reparatie van alle dijken nog zeker twee jaar duurt.

Langs snelweg Interstate 10 richting New Orleans voert luidruchtig beleden optimisme nog de boventoon. Billboards melden met koeienletters dat de ‘Big Easy’ nog ‘Bigger en Better’ wordt herbouwd, en ieder bedrijf in de regio adverteert rampgerelateerd. Zo zijn de ‘gedachten en gebeden’ van een verzekeringsgigant bij alle getroffenen. Hoewel de overlevenden van een verzekeraar mogelijk liever snel geld zien.

Juist de weggevallen inkomsten zijn namelijk een probleem in het straatarme Louisiana van na de orkaan. Sinds Katrina en Rita is iedere vorm van zakendoen onmogelijk in spookstad New Orleans, waar nog slechts 70.000 van de oorspronkelijke 500000 mensen wonen. En dus moet geld van buiten komen om de enige inkomstenbron, de horeca in het centrum van de stad weer tot leven te wekken.

Iedere dollar is er een, en dus organiseren touroperators zelfs tochten door rampgebieden die door de politie zijn vrijgegeven, met als hoogtepunt een rondje Superdome. Ook toeristencentra in de swamp, de met alligators bevolkte moerassen rond de stad proberen creatief in te springen op de ramp, om zo het toerisme weer aan te trekken.

Ramp
“U bent pas de vierde bezoeker sinds Katrina”, zegt Louis Liu, gids bij moerastoertochten in het Barataria Preserve onder New Orleans. “Mensen verwachten het niet omdat ze de rampbeelden van TV kennen, maar we zijn gewoon open. Niet alle rommel is opgeruimd, maar dat betekent niet dat de hele regio een no-go zone is. Omdat iedereen dat denkt lopen we alleen maar inkomsten mis.”

Alligators opsporen in de kano, het oorspronkelijke doel van dit bezoek heeft vandaag volgens hem niet veel zin. De parkrangers hebben nog niet alle omgevallen bomen verwijderd van de vaarweg, en de alligators liggen onder water omdat het te koud is. Louis nodigt daarom uit voor een middagje onbeschaamd ramptoerisme, en dat lijkt best interessant na al dat natuurgeweld op TV.

“We laten graag aan de buitenwereld zien wat ons is overkomen”, zegt hij om het laatste restje ethische reservering weg te nemen. “Als de hele wereld dit ziet wil de regering misschien genoeg geld in stevige dijken steken. En in het herstel van de swamp en wetlands die ons tegen de vloed beschermen. Nu kalft de kust hier ieder jaar met een kwart mijl af, en als het zo doorgaat staat mijn onderneming, de Bayou Barn over twintig jaar in het water.”

Voor de vierde keer in vijftien jaar moest Louis het dak repareren en het zeewater uit zijn Bayou Barn vegen. Ook moest hij de heropbouw financieren met eigen geld omdat vergoeding door de verzekering al maanden op zich laat wachten. Louis zijn claim is namelijk één van de in totaal een miljoen schadeclaims, en de maatschappijen in het diepe zuiden draaien daardoor overuren.

Totdat het toerisme weer aantrekt leeft Louis met zijn vrouw op zijn spaargeld. “Sommige collega’s van mij hebben dat niet en werken nu als dakdekker of trekken weg”, zegt hij. “Ze willen niet nog een orkaan meemaken, maar ik laat me niet verjagen. We beginnen gewoon weer helemaal opnieuw en bouwen het dak weer ietsje sterker dan het was. Dat leer je wel na zoveel keer.”

In het district Jefferson Parish waar Louis zijn ooit lucratieve toeristenoord ligt, heeft Katrina huisgehouden zonder onderscheid van inkomen. Sommige huizen die al krotten waren voor de storm, staan wonderbaarlijk overeind, terwijl villa’s bij Audubon Oaks zijn dichtgetimmerd met blauw dekzeil van hulporganisatie FEMA. Nog oostelijker aan de Breton Sound is een mijlen groot kustgebied letterlijk van de kaart verdwenen.

Rijdend langs de Intracoastal Waterway en Lafitte wijst Louis de weg naar de Victoria Inn aan de Jean Lafitte Boulevard. Het naar verse lak ruikende hotel staat achter een dijk waar een meters hoge vloedgolf tijdens Katrina overheen spoelde. De als lusthof bedoelde tuin degradeerde zo tot modderpoel waar pas herplante smurfenboompjes weer wat kleur moeten geven.

De eigenaresse dekt de couverts voor de gasten, voornamelijk contractwerkers die reparatiewerk in New Orleans uitvoeren. Ook zij heeft al vier keer het hotel herbouwd dankzij orkaanschade .“We hadden net een renovatie achter de rug”, grijnst ze bedenkelijk na de vraag wat haar nog motiveert. “We beginnen gewoon weer opnieuw maar nog zo’n storm zou wel eens de druppel kunnen zijn, ook financieel.”

Bij de jacht en vissershaven, Marina zoals bewoners het noemen heeft Katrina complete boothuizen uit elkaar gerukt. Een club pelikanen strijkt de veren op een omgevallen steiger, die dankzij de orkaan een ideale zitstok biedt. Collega-ramptoeristen staan in de haven te poseren samen met gedupeerde vissers.

Deze vissers zijn trots om hun eerste verse vangst na Katrina te tonen. Volgens Louis laten ook vissers zich niet verjagen door de orkaan, zolang ze nog geld hebben. “It’s a way of life”, zo verklaart hij.

De toeristen in Desert Storm-kleding blijken contractwerkers uit Virginia, werkzaam voor hulporganisatie FEMA. Ze verblijven in hotels in de drooggebleven delen van de stad zoals het toeristische French Quarter. Samen met dakloos geraakte stadsbewoners vullen ze het leeuwendeel van de hotels. Alleen in het weekend is daardoor in het centrum een slaapplek te vinden, en tot aan Baton Rouge op anderhalf uur van de stad is zelfs het meest groezelige motel volgeboekt.

De terugtocht uit Marina gaat via een stuk wetlands, nu droog maar tijdens de orkaan volledig overstroomd. Een spoor van verwoesting is te zien langs het Barataria kanaal waar huizen zonder bescherming van een dijk, open en bloot aan het water staan. Het gevolg van een wildwest bouwbeleid. Wie geld heeft en ergens zijn paradijs wil bouwen kan zijn gang gaan, zodat op de meest onmogelijke plaatsen midden in het moeras woonwijken ontstaan.

“Maar alle huizen die de laatste vijf jaar gebouwd werden moesten op een verhoging van minimaal vijf voet staan”, zegt Louis. “Dat waren nieuwe overheidsregels waar veel mensen toen tegen protesteerden. Nu zijn zij de enige gelukkigen omdat ze hun voeten hebben drooggehouden.”

Drank
De wijk die het beste uit Katrina te voorschijn kwam is het French Quarter, het toeristische centrum van New Orleans. De stichters van de stad, Frans-Canadese kolonisten waren zo slim de plek op een verhoging te bouwen in het verder onherbergzame moeras. De logica van deze Cajuns (verbastering Acadian) heeft de Big Easy meerdere keren tegen overstromingen beschermd.

Al een maand na Katrina klonk de blues daarom weer uit de bars in Bourbon Street. Dit Redlightdistrict van Amerika moest namelijk weer zo snel mogelijk toeristen trekken. New Orleans gebruikt daarbij, netals voor de orkaan, dezelfde universele succesformule die Amsterdam al jaren toepast. Een kermissfeer met veel muziek, die aanspraak maakt op de maag en de regio onder de gordel.

En dus biedt Bourbon Street weer strippende D-cups, die vanaf de typische ijzeren balkons kralenkettingen gooien naar mannelijke voorbijgangers, de omgekeerde vorm die de traditie in New Orleans voorschrijft. Even voorbij de Bourbon Pub waait een weeïge braaklucht over straat, de eigenaar van travestietenclub Papa Joe’s Female Impersonators probeert met bordjes ‘men will be girls’sensatiezoekers naar binnen te krijgen.

Nergens in Amerika zijn in een straat zoveel peepshows, en dranktenten waar niet naar ID wordt gevraagd. Om de tien meter verzorgen eettenten als de Cajun Cabin de volvette bodem waarop het bier kan drijven: Louisiaanse Crawfish gebakken in olie, op een stokbrood en geserveerd met friet. Een band speelt het eten naar binnen met Cajun-muziek, smartlappen uit de swamp van Franstalige boeren die hun geliefde verloren en daar zo hun bedenkingen bij hebben.

Ook in de door veel autochtonen bezochte Frenchmenstreet lijkt Katrina oppervlakkig gezien uit het straatbeeld verdwenen. In de ochtendzon lopen weer toeristen met camera’s en een swingend gospelkoor dankt de Lord alsof zijn oudtestamentische rampspoed volledig aan New Orleans is voorbij gegaan.

Toch is niets minder waar. Katrina is een onuitwisbaar onderdeel van de identiteit van de stad geworden. Het begint al in de toeristenwinkel waar T-shirts van ‘That Bitch Katrina’de Voodoo-schedeltjes en drugssouvenirs verdringen naar een tweede plaats. Maar ook in iedere editie van de Times-Picayune bepaalt de orkaan en haar nasleep iedere dag het nieuws.

Op de oorspronkelijke bewoners heeft Katrina een indruk gemaakt die vergelijkbaar is met ‘De Oorlog’op Europese bejaarden. Zichtbaar in materiaal opzicht, omdat het leeuwendeel van New Orleans is veranderd in een spookachtige oorlogszone die meteen ten noorden van het French Quarter begint. De stad mist honderdduizenden inwoners die nu elders in campers of bij familie wonen.

Maar ook onderhuids is de stad door Katrina aangetast. Een ramptoerist op zoek naar authentieke Katrinaslachtoffers heeft dan ook geen touroperator nodig. Bijna iedereen op straat heeft wel zijn eigen versie over de ramp te vertellen. Zoals Nick Turner, in de stad beter bekend als Doctor Love. De opgewekt ogende dakloze brengt zijn dag nu door met voedseladvies geven aan voorbijgaande vrouwen met een te Amerikaans figuur.

In de ochtendzon drinkt hij zijn ‘mornin’tea’, een halve literfles bier op de dijk tussen het centrale Jackson Square en de Mississippi. The Doc woonde in de weggevaagde Ninth Ward en verloor huis en bezittingen. Eerst aan het vloedwater. Wat daarna overbleef namen plunderaars mee.

“Toen het water zakte en ik terugkwam was alles weg”, vertelt hij met plat Zuidelijke tongval. “Ik heb nu een golfclub bij me zodat ik iedereen die ook nog mijn fiets wil jatten een lel kan krijgen, en de vrouw waar ik bij inwoon heeft een pitbull in huis genomen. Ik heb nu verder niets meer behalve mijn uitkering, en luister naar niemand meer, ‘noone but the Man above.”

Iedereen van hoog tot laagopgeleid is op eigen manier met de nasleep van de ramp bezig. Bewoners van de cultureel verantwoorde Magazine Street spreken over ‘survivors guilt’omdat zij ongeschonden onder het natuurgeweld uitkwamen en vrienden twee straten verderop dakloos werden. Voodoo-aanhangers, in het Afrikaans getinte New Orleans een serieuze religie, claimen dat Katrina een teken uit de geestenwereld is dat ze meer (vlees)offers willen.

Meer technisch ingestelde types ontvouwen theorieën, over hoe ze met een bombardement van een miljoen pingpongballen in het orkaanoog de storm uit elkaar kunnen trekken. De Nasa zou die optie serieus bestuderen, al klinkt een compromis met de geestenwereld realistischer.

Het toch al hoge overheidswantrouwen is verder toegenomen. Enkele studenten noemen Louisiana de staat met ‘het meest corrupte bestuur van de Verenigde Staten’ en een stuk ‘Derde Wereld binnen Amerika’. Zij speculeren over het dodental na de ramp. Dit zou twee maal zo hoog liggen als het officiële cijfer van 1078 in Louisiana en de overheid zou dit bewust verzwijgen. Feit is dat nog steeds niet alle doden zijn geidentificeerd.

Swamp
Veel Amerikanen buiten New Orleans twijfelen openlijk of de hele stad alle wel moet worden herbouwd. Een afgeslankt rijker New Orleans zonder al de werklozenwijken zou meer toekomst hebben en beter tegen de zee te beschermen. Met een stijgende zeespiegel en de toenemende intensiteit van orkanen heb je een logische optelsom van redenen om niet zomaar dollars naar zee te dragen.

“Wat moet je nog met die stad”, zeg Marc de la Houssaye in Cajun-stad Lafayette, twee uur rijden vanaf New Orleans. Volgens de Lonely Planet zou hij swamptochten met de boot verzorgen maar De la Houssaye blijkt na de orkaan op vastgoed overgestapt. Alweer pech.

“Hier in Lafayette is het veel beter wonen. Geen criminaliteit, altijd goed eten en muziek. Veel artiesten die in New Orleans woonden zijn hier naartoe verhuisd, duizenden evacués willen hier blijven en voorlopig is het investeringsklimaat in New Orleans zo slecht dat niemand er zich aan waagt.”

De la Houssaye is dan een bevooroordeelde Cajunboer, die niets van de hautaine Creoles moet hebben uit New Orleans met hun ‘vreemde gedrag’. In werkelijkheid heeft Louisiana New Orleans wel degelijk nodig. Het is de enige echte stad is met een on-Amerikaans herkenbare smoel. Ook dient de stad als toegangspoort voor toeristen naar de rest van Louisiana.

Restaurants in de statige plantagevilla’s langs de Louisiana River Road gaan nu bijvoorbeeld over de kop, omdat de busladingen met dagjesmensen uit de Big Easy wegblijven.

Het enige onderdeel waarin New Orleans gemist kan worden is typisch zuidelijke ongerepte natuur. Door alle woningbouw, toerisme, en de Amerikaanse drift om per tien meter informatie te hangen, lijken veel parken op biologieklaslokalen waar alligator zoekende schoolkinderen de toon zetten. Veel stukken in het pas heropende Barataria Preserve zijn daardoor weinig verpletterend te noemen.

Pas op drie uur rijden, bij Breaux Bridge in het Atchafalaya-basin is een onaangetast stuk swamp te vinden. Hier wachten eeuwenoude verdronken cypressbomen, en een goede gids genaamd Butch die voor slechts twee personen en twintig dollar zijn vissersboot in het water trekt. Feilloos weet deze zooloog in Lake Martin de alligators op te sporen evenals een horde exotische vogels.

Na bijna drie uur varen en geen spoor van Katrina of Rita wijst Butch vol ontzag naar ‘Gods own firework’, een verpletterende zonsondergang die zelfs tv-schilder Bob Ross niet had kunnen bedenken. Eindelijk een gedeelte van Louisiana dat onaangedaan lijkt door het laatste orkaanseizoen en dat was nodig. Want na zoveel verwoesting wil je ook wel eens iets wilt zien dat niet stuk is. Het moet natuurlijk wel gewoon vakantie blijven.

• Dit artikel verscheen in de Vlaamse krant De Standaard op 31-12-2005. In mijn vorige leven was ik reportagemaker voor oa NRC Handelsblad en De Standaard. Dat was eigenlijk veel leuker dan wat boze stukjes voor het internet maken. Maar ja, in deze Interessante Tijden moet ook iemand het vuile werk opknappen.