Zwitserse gemzenjager bedacht ‘ijstijden’…

Gletsjers en gletsjervallei van Gross Venediger, Obertauern

De theorie dat de aarde door vroegere koudegolven moet zijn gegaan die we nu ‘ijstijden’ noemen, is door een Zwitserse gemzenjager in de Alpen bedacht in 1821, Jean Pierre Perraudin.  Zijn idee werd voor het eerst in wetenschappelijke context gepresenteerd door geoloog-ingenieur Jean de Charpentier (1786-1855), Johan von Charpentier op z’n Duits.

Die gaf een lezing voor de Schweizerische Naturforschende Gesellschaft over zijn ideeën in 1834. Maar hij werd toen weggelachen, zo beschrijft History of Information.com. Pas doordat hij Louis Agassiz op excursies naar bewijs wist te inspireren zou de theorie van ijstijden post vatten.

De Literatuur voor vandaag, uit 1840

Memoire sur les variations de la temperature dans les Alpes de la Suisse
Nog maar 2 eeuwen geleden, had dus nog niemand goed nagedacht hoe het kan, dat enorme granietblokken op plaatsen lagen waar ze alleen door de bulldozerkracht van een gletsjer heengewalst konden zijn. Terwijl mensen wel wisten, dat bepaalde slijtsporen in rotsen alleen door langsschurend ijs konden ontstaan.

Maar ja, dan heb je dus nog niet het idee bewezen, dat delen van Europa ooit onder kilometers ijs bedenkt konden zijn.

De Charpentier stelde dat granietblokken die je tot in het Jura-middelgebergte vond, en tot ver in de Rhone-vallei wel uit het hooggebergte van de Alpen afkomstig moesten zijn. Het gesteente was namelijk identiek. Oftewel: ooit moesten de gletsjers veel groter zijn geweest. En dus moest het ooit vele malen kouder zijn geweest.

Charpentier bevestigde observaties van zijn kennis Ignace Venetz (+1859). Die publiceerde in 1821 ‘Mémoire sur les Variations de la température dans les Alpes de la Suisse’, een publicatie die hij in 1833 nog eens her-uitbracht.

Dus over temperatuurvariaties, die hij afleidde uit het idee dat gletsjers vele malen groter zijn geweest. Omdat bijvoorbeeld de Rhonevallei met granietblokken waren gevuld, die daar alleen konden komen als er ooit een veel grotere gletsjer zich had uitgestrekt.

Alpenhut Hinterbichl, mooie overnachtingsplaats

Agassiz ‘kaapte’ idee Charpentier
Venetz zou echter al in 1815 op het idee zijn gebracht door gemzenjager Jean Pierre Perraudin, zo beschrijft deze publicatie in The American Naturalist. Perraudin had Venetz overtuigd, dat slijtsporen in het graniet van de aanwezigheid van een eerdere veel grotere gletsjer moesten komen.

Daarnaast was er nog een Beierse botanicus, Karl Friedrich Schimper (1803-1867). Die gaf in Munchen in 1835 al lezingen over zijn bevinding, dat granietrotsen die hij in het Beierse laaggebergte vond uit het hooggebergte afkomstig moesten zijn.

De theorie wilde nog steeds niet aarden bij het wetenschappelijk establishment. Charpentier nam iedereen mee die van zijn bewijzen overtuigd wilde raken. Naast Schimper ging op 1 van zijn excursies ook een universiteits-maatje van Schimper mee: Louis Agassiz.

En die zou als ‘de ontdekker’ van de ijstijden de geschiedenis ingaan. Omdat hij in 1840- aangestoken door Schimper en Charpentier- de publicatie met de mooiste platen naar buiten bracht. Agassiz trok de meeste aandacht en Charpentier trok aan het kortste eind. En daarover was laatstgenoemde ‘niet geamuseerd’.

Gletsjerdal Gross Venediger

..maar was eerste die ‘ijs kwam van noorden’ stelde
Hoewel, The American Naturalist claimt dat Agassiz zijn theorie superieur was geformuleerd. Agassiz zou namelijk als eerste hebben geschreven, dat de gletsjers niet enkel vanuit de Alpen zich hadden uitgebreid, maar vanuit het gehele noorden.

In I836 Agassiz and his wife, however, accepted an invitation to spend their summer vacation with Charpentier at Bex, with the result that he returned to his home at Neuchatel an enthusiastic advocate of the glacial theory. And well he might be, for he had himself been living among the most remarkable indications of glacial work that could anywhere be found in the world.

The very soil beneath his feet was composed of the Alpine glacial grist. The whole valley was gridironed with moraines, while one of the largest known Alpine boulders, the pilecrr a’bot, rested high up on the flank of the Jura Mountains, not far from Neuchatel.

But, carefully as Charpentier had worked out his limited theory for the valley of the Rhone, he was not prepared for the far grander and more brilliant generalization which Agassiz was ready to propose. In an epoch-making address delivered at a gathering of naturalists at Neuch’tel on July 27, 1837…

…. Agassiz propounded the theory that within a geologically recent period the whole northern hemisphere, as far down as the Mediterranean and Caspian Seas, had been covered with a vast sheet of moving glacial ice, maintaining that the glacial drift around Neuchatel did not come from the Alps, but from the north.

De Alpen, altijd mooi om weer naar toe te gaan!

Hoewel Charpentier dus meer correct was, door te stellen dat de Alpen wel het centrum van gletsjeruitbreiding waren. Maar het zijn dus de toevoegingen, aldus The American Naturalist, die Agassiz tot Mr Ice Age maakten:

But Agassiz was correct in his belief that there had been a general refrigeration of the northern hemisphere which had profoundly changed both the plants and the animals of the whole region.

The theory as propounded by Agassiz and afterwards verified by him is scarcely less grand, impressive, and revolutionary than was that of the Copernican system of astronomy, while the work of verifying, defending, and giving currency to the theory demanded scarcely less genius than that of its origination. But for this task also he was fully competent.

Waterbak bij berghut

Het artikel klinkt wel erg lovend over Agassiz. Want pas toen de Servische wiskundige Milankovitch met zijn verklaringen kwam, HOE de aarde zou zou kunnen afkoelen (kantelen aardas, zodat minder zonlicht op noorden instraalt), gingen de twijfelaars overstag. Pas toen kon je voorstellen, hoe ooit kilometers dik ijs lag tot bijvoorbeeld aan de Veluwe toe.

En nu, nog maar 2 eeuwen denken mensen dus dat enorme ijskappen ooit Europa bedekten en Amerika. Moraal van het verhaal: niet ‘academiewetenschap’ leidt beslist tot de grote ontdekkingen.

Obertauern, machtig mooi moment

Maar gewone natuurmensen die goed kijken in de natuur, die opletten. Agassiz was zich hiervan volgens The American Naturalist goed van bewust:

The characteristic respect which Agassiz paid to ordinary observers appears in a conversation of his with his guide to
the Gorner Glacier. ” Seeing a vertical wall of ,serpentine finely polished, he asked the guide to what that phenomenon
was due.

The guide, who had not the smallest interest in the glacial question, answered with great naivele that in the country
(le pays) everybody thought that it was made by the glacier, adding: ‘It is true that no inhabitant of the village remembers
to have seen the glacier in this place, but it was there formerly, for it is always in this way that the glaciers wear away the rocks.

Platen uit het boek van Agassiz in 1840

Oftewel, eigenlijk wisten mensen al eeuwen dat de gletsjers ooit veel groter waren. Maar ze hadden er nooit een eigen theorie aan geplakt. Dat het dus ooit ook vele malen kouder geweest moest zijn. Zo zie je dus ook, dat ‘denken’ ook een vorm van waarnemen is.

Je ziet het pas, als je weet wat je ziet. Ook of juist bij zaken die altijd al voor je neus lagen. Zo snap je dus ook pas wat je ziet, met een goede theorie van de wereld. En daarvoor kun je dan Agassiz krediet geven.

3 Replies to “Zwitserse gemzenjager bedacht ‘ijstijden’…”

  1. Als het toch over ontwikkelingsgeschiedenis gaat, het valt me op dat er in al die eeuwen vrijwel niets nuttigs uit die (zelfbenoemde) Adel is voortgekomen. Ook al hád men alle tijd en alle middelen, men heeft niets ontdekt en niets ontwikkeld. Waarmee bewezen is dat men gewoon de gore parasiet dan wel profiteur uithing al die eeuwen. De Geestelijkheid zal zich eveneens op die koers hebben bevonden. De Royals van nu nog steeds. Evenals de universiteitsbolwerken.
    Het zijn steeds gewone mensen, onafhankelijke denkers, die iets bedenken/ontdekken/uitvinden. Om vervolgens tegengewerkt te worden door de Instituten. Overheden, Universiteiten, Kerken, Media, geloof ze niet.

  2. Waarom is de milieubeweging eigenlijk zo stil mbt al dat #Corona afval?
    Er moet een tsunami aan plastic PPE, afplakbanden, kassaschermen, spuitflessen, vloerstickers, etc zijn. Wereldwijd moet dat gigantisch zijn.

    https://t.co/hYKvw9OvF5

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *