Op Kruistocht met ‘dappere en stoutmoedige Friezen’ (1217)

De Lauwers als grens met Gronings Friesland bij Visvliet

In dit zaterdagse reisverhaal reizen we mee met een kloosterling van de Abdij Bloemhof te Wittewierum. Die doet verslag van de Kruistocht die de Friezen in 1217 ondernamen tegen de Saracenen, waar zij zegerijk enkele Moorse steden in Spanje wisten te veroveren waaronder Cadiz. Paus Honorius roemde hun ‘dapperheid’ en ‘stoutmoedigheid’, zodat zij bij aankomst aan de Italiaanse kust met vol pension daar de winter mochten doorbrengen.

De Lauwerszee, waar het Dokkumerdiep in uitmondt

Historische context kruistochten
In het jaar 711 is het gehele Spaanse schiereiland onder de voet gelopen door de Moren (uit huidig Marokko), onder aanvoering van hun veldheer Tarik. Ze verpletterden het Visigothische en christelijke koninkrijk. Alleen in het Noordwesten (Galicia) hielden de christenen stand.

Het had weinig gescheeld of heel Europa zou door de Mohammedanen zijn veroverd.

De grootvader van Karel de Grote, Karel Martel (martel = ‘de hamer’) zou daar in 732 een stokje voor steken. Bij Tours (Poitiers zuidwest Frankrijk) versloeg hij de oprukkende Mohammedanen. Die zelfde Martel zou overigens ook in het jaar 734 de nog heidense Friezen onderwerpen, nadat hij met een invasievloot de Middelzee opvoer en veldheer/hertog Poppo (‘dux’) versloeg en doodde.

Tot in de twaalfde eeuw zouden de Mohammedanen onder het rijk van de Omajaden een kalifaat blijven.

Vallei van Ayalon, Benedictijns klooster

Maar toen dat uiteenviel in elkaar bestrijdende fracties, zagen de christenen hun kans. Ze werden daarbij geholpen door kruisvaarders uit het Noorden, zoals de Friezen. De kruistochten waren dus in de eerste plaats heroveringen van christelijk gebied, dat eerder door de Mohammedanen van hen was afgepakt.

Al dat boete doen over die kruistochten, het is een seculier anti-christelijk sentiment van de moderne tijd. Zo doe je de mensen tekort die zich heldhaftig weerden als krijgers voor Christus. En dat vanuit de vermeende morele hoogzit van de moderne tijd, na de meest moorddadige eeuw uit de menselijke geschiedenis dankzij seculiere ideologieën.

Saksenkerk Zuid Engeland

Uitvaren vanaf de Lauwers
In die context lees je dan het reisverslag van de kloosterling van Bloemhof uit 1217. Dat opent aldus:

In het jaar van de vleeschwording des Heeren 1217,van het pausschap van Honorius het tweede den laatsten Mei. Geboortenland en geliefde akkers verlatende hbben wij de eerstelingen onzer bedevaart Hem geofferd. Die eens in den vreemde trekkende, Zijne goederen onder de Zijnen verdeelde om ze op tijd met woeker terug te vragen (Mattheus 25:14-27).

Alzoo door den mond der Lauwers in open zee uitgevaren, bij winden zoo gunstig als wij maar wenschen konden, zagen wij den derden dag Engeland, en dit in het gezicht en aan de rechterhand houdende, kwamen wij bij het eiland Wight, dat bij hoog water van Engeland gescheiden, een eiland op zichzelf uitmaakt, doch Engeland in plichtmatige gehoorzaamheid dient.

’s Anderen daags, Zaterdag 3 juni, kwamen wij te Darmouth,waar een haven tusschen twee hoge bergen ons in bochtige omarming opnam en waar wij den graaf van Holland (Willem 1 1203-1222) en den graaf van Wed vonden, met veel edelen en 212 schepen daarheen gevaren.

Aldaar werden met wijs beleid de krijgsartikelen uitgevaardigd, werd al het tot zieleheil en vrede noodige, behoorlijk geregeld en de graaf van Wied tot aanvoerder der voorhoede gekozen.

Hoe sfeervol wil je het hebben; de haven van Fecamp

De kruisvaardersvloot zeilt dan met voor en tegenspoed langs de kust van Frankrijk naar Lissabon aan de rivier de Taag. Die plaats vormt de scheidslijn van het christelijke rijk en het door de Mohammedanen bezette gebied. Hier ligt nog een Friese krijger en martelaar van het geloof begraven, die bij een eerdere Kruistocht in 1147 sneuvelde bij de verovering van Lissabon, Poptetus Ulvinga. Dat betekent zoiets als ‘wolvenzoon’

Lissabon dan is een stad in Spanje op de grens van de heidenen en de Kerk.Naar oude gewoonte ligt de stad op een berg. Zij is gesticht door Ulyxes en Achilles, wat oude gebouwen, Torre Velha genaamd bewijzen. (Oude Torens) Ook heet een dorp in de buurt naar Achilles, Achele.

Het hooge deel van de stad is cirkelvormig en bekroont met haar muur en hooge torens op schoone wijze den top van den berg. Daar is ook het huis en de zetel van den bisschop. De eigenlijke stad ligt op de helling van de berg, die afdaalt naar het water van de rivier de Taag en is aan den Zuidkant omringd door een muur met torens.

Daar laat men een kerk zien, wonderschoon in stijl gebouwd ter ere van de Gelukzalige Maagd, waar in een zilveren sarcophaag het lichaam rust van den zaligen martelaar Vincentius. Aan den Oostkant buiten de stad is een eerbiedwaardig klooster, waar een palmboom wordt gewezen, die prachtig hoog rijst op het graf van den martelaar des Heeren Jezus Christus namelijk Poptetus Ulvinga.

Deze, na zijn naam in Heinricus  te hebben veranderd, was voor 70 jaar een hoofdman in de krijgsdienst van Christus en eindigde daar met zijn wapendrager zijn leven in Christus. Door Goddelijke openbaring heilig verklaard verheugt hij zich nu in tijdelijke en eeuwige glorie.

Het stadje Orgiva in Alpujarras Sierra Nevada. Hier zouden de Moren tot in de 15de eeuw nog standhouden

De kruisvaardersvloot deelt zich op in twee. Een deel van de Friezen wil het liefste direct koersen naar het Heilige Land. De andere helft blijft achter, om de Spaanse christenen bij te staan bij de herovering van het christelijke land op de Mohammedanen aldaar. Ten noorden van Cadiz voorbij Kaap Vincent zien ze militaire doelen, waaronder de havenstad Sancta Maria die door de Mohammedaanse bezetter Hairin werd genoemd.

Hier gaan 25 schepen voor anker, en de krijgslust van de Friezen ontvlamt:

Terwijl nu de een van dit en de ander van dat gevoelen was,l hebben de Friezen, ontvlamd door – ik weet niet- Gods Geest of door eigen aandrift, tegen deen avond hun vaandels ten hemel geheven en met een lied de heilige maagd te hulp roepende, de vijanden die in het veld waren opgesteld besprongen.

Nadat de vijanden terstond op de vlucht waren geslagen, zagen zij, toen zij de poort naderden een Saraceen, die zich langs den muur liet neerzakken. Oogenblikkelijk schoot een Fries een pijl af en doodde hem.

Na door middel van hetzelfde touw den muur te hebben beklommen, plaatste hij het vaandel op een hoogen toren,l deed de poorten open en liet zijn makkers binnen, die den heelen nacht plunderden, in den morgen de stad in brand staken en met veel buit aan boord der schepen brachten.

Al had de nacht den hemel met zwarte wolken bedekt, toch getuigden velen dat4 zij in de lucht het beeld van de Heilige Maagd hadden gezien, alsof zij hen met hun strafexpeditie geluk wenschte.

…gebombardeerde moskee op de Golan-hoogvlakte Noord Israel

Na deze versterkte stad in te nemen, voeren de Friezen nog herhaaldelijk krijg tegen de Moorse Mohammedanen wanneer ze ter hoogte van Sevilla aanlanden. Vervolgens bestormen zij de havenstad Cadiz. De bewoners waren al uit de stad gevlucht naar een verder gelegen eiland.

Wij eigenden ons haar gebouwen met hun schitterende architectuur, haar wijn- en boomgaarden toe. Ingaande het werkvan anderen (Deuteronomium 6:11) hakten wij tuinen, wijnstokken, olijven en alle soorten van ooftbomen om.

Haar moskee met zooveel kosten en zooveel vernuft gebouwd, dat niemand de beschrijver zou gelooven, ja niemand in staat zou zijn dit bouwwerk te beschrijven, maakten we met de grond gelijk. Haar houtwerk, schitterend door kluren en ingesneden bloemen, bestemden wij voor gebruik naar onze behoeften.

Wij bleven er nog tot Maandag en doemden eindelijk, van buit verzadigd, de overblijfselen van de stad ten vure.

Mira Mare aan de Adriatische Zee bij Triest

De roem van de Friese krijgers reist ze vooruit. Na van hun makkers op andere schepen door wind te zijn verwijderd, het lijden van dorst door gebrek aan zoetwater die ze bij de Ebro op de grens van het Saracenenrijk lessen, na havenplaatsen in Catalonia aan te doen, Marseille, Corsica, Elba, komen ze bij Pisa aan.

Met achttien schepen zeilen ze vervolgens uit naar Corneto, waar ze met open armen door de burgers worden ontvangen. Corneto is een pauselijke stad ‘op twee dagreizen van Rome’, en de paus droeg de burgers op om hun beschutting voor de winter te geven.

Wij zijn door de burgers van Corneto met alle respect ontvangen, hebben van hen schriftelijke garanties van hun trouw voor onze veiligheid ontvangen en we hebben zorg gedragen alles wat tot onze beschutting tegen den winter strekte in orde te brengen.

Ook heeft ons der Paus, niet weinig verblijd over de dapperheid en stoutmoedigheid der Friezen en de verwoesting der Moorsche stedenin Spanje, welwillend ontvangen,en de ooren Zijner Heiligheid tot onze gebeden geneigd zoo zelfs, dat hij ons tweemaal binnen weinige dagen de zweetdoek onzes Heeren heeft laten zien.

Verder heeft hij door brieven te zenden ons met groote liefde aanbevolen bij de burgers van Corneto, Viterbo, Toscane, Vercela en verdere naburige steden en sterkten, hun onder bedreiging met den banvloek gelastend, dat zij ons in handelszaken en overeenkomsten en andere noodzakelijke dingen eerlijk zouden behandelen, wat ook door allen zonder eenige ontduiking in acht is genomen.

Een Skutsje in volle glorie

Na de winter zullen de Friezen dan uiteindelijk via Cyprus en Malta naar Acco vertrekken in het Heilige Land.

Met wind en zee, vriendelijker dan wij konden wenschen, voeren wij zeven dagen later, daags na Sint Marcus- Evangelist (26 april) de haven van Acco binnen.

Wij loofden, niet zooals wij verplicht waren, maar zo goed als wij het vermochten, den Heer Die ons, van aller medemenschen hulp verstoken, nabij was geweest met zoo grote bescherming Zijner barmhartigheid,

…dat Hij door de rust des lichaams, na vele moeiten ons vergund, ons nadrukkelijk scheen te leren, hoe groot na de gevaren der wereld,de rust van de zalige zielen zal wezen en dan zal eindelijk de herinnering aan de gevaren die wij doorstaan hebben, ons verheugen.

Amen.

Nimrod, oud kruisvaarders-fort met zicht op Hula Vallei Noord Israel

Zo lazen we voor het eerst een verslag van een kruisvaart uit eerste hand van een deelnemer. Meestal lees je alleen over de kruistochten. We hopen dat de lezer net zo geboeid was als ondergetekende.

 

3 Replies to “Op Kruistocht met ‘dappere en stoutmoedige Friezen’ (1217)”

  1. En nu Byzantium nog bevrijden!!!
    Rome platbombarderen en Constantinopel in ere herstellen.
    Weg met de volgelingen van arius, nestorius en yabaso. 😁

Laat een reactie achter aan Markus Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *