Onderaards dolen in Hitler’s Vleermuizenpaleis

Het complex had ook ondergrondse spoorlijnen

In dit zaterdagse archiefverhaal, gepubliceerd in 2006 voor NRC Handelsblad reizen we naar Polen. Diep verborgen onder het glooiende landschap tussen Oder en Wartha bouwde Hitler een 30 kilometer lang onderaards tunnelcomplex met bunkers tegen het Rode gevaar. Deze donkere betonstad, de Ostwall biedt nu een toevlucht aan vleermuizen en oorlogstoeristen.

De ingang met onze gids

Het is nog maar een dikke halve eeuw geleden dat West-Europese landen naast elkaar leefden als argwanende Germanenstammen. Dit wantrouwen werd voor de Tweede Wereldoorlog in beton gegoten met militaire monsterprojecten, die meestal door hun eigen nutteloosheid en omvang sneuvelden.

Afdalen in het complex

Bekend staaltje militaire landschapsarchitectuur in de miskleuncategorie vormt de Franse Maginotlinie in de Elzas. De linie lag tactisch verkeerd omdat de Duitsers Frankrijk via België innamen.

Minder bekend is dat ook Hitler een groter onderaards verdedigingswerk liet bouwen tussen Poznan en Berlijn, dat 70.000 soldaten moest onderbrengen. Het project bleek militair even nutteloos als de Magiot, maar ecologisch pakten de zaken voordeliger uit.

Vleermuiskastje

Hitler creëerde met de Ostwall namelijk onbedoeld het grootste kunstmatige bioproject van Europa. Dankzij het stabiele vochtige klimaat van 8 graden Celsius bieden de dertig kilometer onderaardse tunnels nu iedere winter ruimte aan 32000 vleermuizen van 12 verschillende soorten.

Deze grootste winterslaapplaats van Europa is met excursies beperkt toegankelijk, omdat menselijke lichaamswarmte de dieren wakker maakt. Tussen april en september biedt het betoncomplex geen vleermuizen maar wel een confronterende blik op de meer duistere kanten van het mensdom.

De Duitssprekende gids Czeslaw Staszynski wijst hier meteen bij het openpiepen van een stalen deur op. “Je moest vroeger ontzettend goed uitkijken voor valluiken als je binnenkomt”, zegt hij.

Soldatenverblijf

“Er zijn na de oorlog wel mensen in gevallen die zo op scherpe punten gespietst werden die ooit voor binnenvallende soldaten waren bedoeld. De meeste klapdeuren zijn nu afgedicht maar er zijn ook nog ruimtes die niet goed zijn geïnventariseerd ”

Een ander hels snufje dat de Duitsers bij de Ostwall inzetten was de voorloper van Napalm, dat via vlammenwerpers op de Russen werd gesproeid. “Zij gebruikten het al ver voor de Vietnamoorlog”, vertelt Czeslaw die ons voorgaat in de afdaling via een smalle gang naar het soldatenverblijf.

Dit betonhokje met drie stapelbedden blijkt ook in vredestijd geen vakantieplek te zijn geweest. Met 70.000 man onder de grond in de vochtige ruimte was de kans op ziektes bovendien een even grote bedreiging als de vijand.

Onze gids met de kaart van het complex

Przemislaw leidt ons veertig meter dieper een betontrap af waar tien kilometer spoorlijn ligt met bevoorradingsstations. Onderweg belicht hij met zijn hoofdlantaarn de wanden van een 600 meter lange gang waar punkgraffiti, vrouwelijk naakt en pentagrammen elkaar afwisselen.

Zowel de liefde voor Satan wordt hier in Pools hakenhandschrift beleden, als de wens naar meer activiteit onder de gordel. En de letters ‘Hitler Kaput’tonen de Russische overwinnaar, die uiteindelijk het complex in bezit nam.

Poolse fantasie

De meeste schilderingen zijn de creatie van Poolse jongeren, die in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw de bunkers gebruikten voor onderaardse feesten. Tot in de jaren negentig van de vorige eeuw was het complex namelijk vrij toegankelijk.

De Russen vielen binnen

Na jaren afbraak en verwaarlozing, werd het complex verzegeld, mede vanwege het gevaar van valgaten waar je bij het plaatsen van je voeten steeds alert op moet zijn.

Nu, na afsluiting groeit de verdedigingslinie uit tot een belangrijke toeristenattractie voor het ooit Duitse deel van West Polen. Hier is de linie bekend als het Miedzyrzecki Rejon Umocniony en op 30 april 2006 vond hier ook de nationale Poolse herdenking van de oorlog plaats.

Hermetisch is de verzegeling niet, zoals blijkt uit de bierblikken waar de hoofdlamp van Przemyslaw op schijnt. Via vluchtgangen in het bos kruipen nog steeds jongeren de tunnels in.

Het ontwerp van de Ostwall stamde al uit de twintiger jaren, na het Duitse verlies van de Eerste Wereldoorlog. De bedoeling was om gaten in natuurlijke militaire barrières als het Nischlitzmeer en de Wartharivier te dichten met drie linies bestaande uit kunstmatige grachten, sluizen en bovengrondse stalen geschutskoepels verbonden door onderaardse tunnels.

Tankgracht

Rond de geschutskoepels moest in een straal van achthonderd meter bos wijken voor een goed schootsveld. Polen of Russen die naar Berlijn wilde marcheren zouden dan onvermijdelijk langs machinegeweren, vlammenwerpers en artillerie moeten wandelen.

Hitler startte in 1935 alsnog het 600 miljoen Marken kostende bouwproject, mede om de massale werkeloosheid te bestrijden. Maar toen de aanleg eindelijk vorderde viel de Führer in 1939 zelf Polen binnen en bleken de bunkers en tunnels militair overbodig .

Toen de Russen in januari 1945 alsnog kwamen was het complex onderbemand. De meeste soldaten vochten elders aan het Oostfront of waren gewoon ‘op’. De opmars van de Russen ging vervolgens zo snel dat de achtergebleven Duitse regimenten massaal op de vlucht sloegen richting Berlijn.

Geschutskoepels

Wat onderaards achterbleef voor de verdediging was een handvol Hitlerjugend en reservisten die totaal de weg niet kenden in het kille onderaardse gangenstelsel “Zij wisten de inname door de Russen vier dagen op te houden, maar vluchten alsnog via een geheime uitgang”, zegt Czeslaw.

“Vijftig reservisten doken onder in het nabijgelegen dorp dat nu Miedzyrzecz heet. Maar ze werden door de Russen ontdekt. Het Rode leger nam geen krijgsgevangenen, en dus werden ze tegen de muur gezet. Dat was het militaire einde van de Ostwall.”

Het complex buitenaanzicht

Na vier kilometer ondergrondse wandeling klimt onze groep weer naar boven de voorjaarswarmte in. Hier bovengronds poseert een Poolse familie voor een geschutskoepel, die zich als een metalen groene wrat in het heuvellandschap aftekent.

Het contrast van de lachende familie met het kille binnenaardse maakt op een onschuldige manier duidelijk dat veel historisch drama uiteindelijk gewoon een monument wordt. We laten het beton dan ook achter ons en bestellen een biertje.

One Reply to “Onderaards dolen in Hitler’s Vleermuizenpaleis”

  1. Interessant. Recentelijk net een boek van Savitri Devi gelezen over haar komst naar Duitsland na WOII. ‘Gold in the Furnace’ heet het boek. Ze is een echte ‘gelovige’ deze dame. Daarvoor had ik Leon Degrelle’s “The Eastern Front” gelezen. Dan lees je pas hoe ernstig de situatie was en hoe de Duitsers en vele honderdduizenden vrijwilligers van over de gehele wereld de strijd aangingen met het communisme om zowel de Russen te bevrijden als Europe te behoeden voor de Bolsjewieken.

    Jammer dat in Amerika net de sociaal-democraten/socialisten aan de macht waren die hun rode vrienden in Moskou te hulp schoten om zo de Sovjet staat onder leiding van vele 13th tribers te behouden en ze zelfs te belonen met grote stukken van Christelijk Europa en Berlijn. Dat was namelijk hun wens altijd al geweest. Op naar Berlijn! De Amerikanen (Democrats) hebben het mogelijk gemaakt.

    We zijn niet bevrijdt, Europa is voor ons vernield. Het hart is eruit gerukt en vertrapt en vanaf die tijd leven we in ver-Amerikaanste vazalstaten die alleen maar destructief voor onze landen en volkeren zijn geweest. Het gaat na iedere verkiezing gewoon door. Als je in een trein richting de Europese volksdestructie rijdt dan doet het er niet toe wie er aan het stuur zit, de conservatieven rijden alleen maar in een lagere versnelling onze totale uitroeiing tegemoet.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *