Bij proeflokaal
We bezochten de brouwerij van Grutte Pier bier in Bartlehiem (Bethlehem) aan de Dokkumer Ee. Zij openden op die fantastische plek een proeflokaal en vernoemen zich naar de Friese vrijheidsstrijder/terrorist Grutte Pier (Pier Gerlofs Donia) die in 1520 overleed. Hij was een Fries van formaat Basketballer die zes jaar een persoonlijke guerilla voerde.. In het staartje van de Friese Vrijheid van de Hoge Middeleeuwen- toen de Friezen zonder centraal gezag leefden – kreeg hij het aan de stok met ‘Den Haag’…
Met terras aan Dokkumer Ee
Friese oerman
De Hollanders zijn de West Friezen, die zich in de elfde eeuw anders gingen noemen. Ze overvleugelden de Centraal Friezen in economische en dus militaire macht. Nu zijn die vroegere bewoners van West Frisia al vijf eeuwen onze baas, met hun regering in Den Haag.
Bij provincie-Friezen staat ‘die Hollander’ nu voor eigenlijk alles dat van buiten komt, ook wanneer je uit Gelderland of Utrecht komt. De aanduiding is niet beslist positief. Alsof de invasie van hun ridderleger in 1345 nog niet licht vergeten is. De Oosterlauwers Friezen gingen Saksisch praten, en zich vernoemen naar de stad Groningen, nu als provincie.
Wat overbleef probeert nu met subsidie het Fries als taal te stimuleren, terwijl de import blijft binnenstromen die daartoe geen enkele motivatie heeft. Men wil een Lelylijn om meer randstedelingen hier te halen als forenzen en tienduizenden huizen bouwen. Waarom zou je als import Fries gaan praten wanneer je dat associeert met wat intolerant gemompel van ‘bejaarden en laag opgeleiden’? (opinie-onderzoek onder jongelui)
Je gaat niet een dialect spreken van inboorlingen die je als toerist bekijkt. Wel wil je een taal spreken van een vrij volk, verbonden met de eigen natuur, stamvolk van de Nederlanders, verwant met de Angelsaksen…
De Dokkumer Ee richting Birdaard
Motivatie om Fries te spreken hoort niet uit staatssteun te komen. Wanneer de overheid je belangrijkste cultuurdrager wordt, leef je in het socialisme. Mensen hebben inspirerende voorbeeldfiguren nodig die Fries spreken, en dan willen ze daarbij horen. Tim Douwsma doet alvast een gooi met positief nationalisme, waarbij niet ‘angst voor het onbekende’ je drijft maar ‘liefde voor het eigene’:
En dat hebben we hier terecht meer dan genoeg.
Je hoort positieve associaties met het Fries Zijn en de Friese Natuur te krijgen, en daarbij kan Grutte Pier helpen als vrijgevochten Friese oerman. Helemaal wanneer er ook nog lekker bier van gebrouwen wordt. Wij kiezen hierbij als schrijver en fotograaf de insteek van ‘natuur van de Friezen’, mentaliteit die samenhangt met het landschap waarin de Friezen zijn ge-evolueerd.
Het oer-Friese zeekleiland aan de Dokkumer Ee bij Wanswert
Liever dood dan Slaaf
Grutte Pier wordt veel in verband gebracht met de strijd die de Friezen in de Middeleeuwen voerden tegen die opdringerige Hollandse graaf Floris (er zijn er een stuk of vijf geweest). Met de term ‘liever dood dan slaaf’ op het Reade Klif Monument heeft Grutte Pier echter weinig te maken. Dat monument slaat op de succesvolle strijd tegen een Hollandse invasiemacht in 1345 bij Stavoren. Een boerenleger hakte toen een elitemacht in de pan.
Wel past zijn handelen bij de mentaliteit die dat monument uitdraagt: echt leven in vrijheid en opkomen voor wat je waard bent.
In mijn eigen Meisterwerk over de Natuur van de Friezen ‘Liever dood dan Slaaf, een Pelgrimstocht door de Friese Natuur op zoek naar Vrijheid’ speelt Grutte Pier nauwelijks een rol omdat de Friese Vrijheid al voorbij was toen hij optrad. Hij treed enkel op als contrast met de moderne subsidie-Friezen, bangvoordegriepmietjes met mondlapje. Dat had Pier Gerlofs Donia nooit gedragen op bevel van Den Haag.
Daarnaast citeren we Jacob van Lennep, die rond 1830 door Nederland wandelde en Friesland aandeed. Hij becommentarieerde toen de Friese lompheid en ‘stijfhoofdigheid’ dat ‘alles moest blijven als in de tijd van Groote Pier.’
Met Trudy in proeflokaal
Passend bij Friese natuur
Met zijn eigen bier is Pier alvast een goed instapfiguur in de natuurlijke historie van het stamvolk van alle Nederlanders, de Friezen. Neem je daar kennis van, kun je ons mondiaal unieke landschap ‘lezen’. zodat het tot leven komt, dan krijg je vanzelf zin om ook de taal te spreken. Kijk enkele eens de Dokkumer Ee, een oud natuurlijk water dat als Dokkumer Diep op de Lauwerszee uitmondde.
De centraal Friezen verloren onder de Hertog van Saksen in 1498 hun vrijheid. Grutte Pier speelt zijn bijrol in de periode er na, met zijn zwaard van 6,6 kilo. Saksische huurlingen in dienst van de Hollandse graaf zouden zijn vrouw en kind in Kimswerd hebben vermoord, en vervolgens moest er wraak genomen worden.
Na er zes jaar op los te slaan overleed Pier en hij ligt nu in Sneek begraven.
In de moderne tijd zou Pier Gerlofs Donia een terrorist genoemd worden. In de Romantische negentiende eeuw werd zijn rol als piraat echter anders uitgelegd, meer als de vrijheidsstrijder die voor volksemancipatie zijn zwaard had getrokken. Historiek voert schrijver van cultuurgeschiedenis Conrad Busken Huet op, de uitvinder van de term ‘De Gouden Eeuw’ (rond 1880 in boek over Rembrandt) over de bloeiperiode van schilderkunst in de zeventiende eeuw.
Grutte Pier van Kimswerd
Die zou Grutte Pier als volgt beschrijven:
“Hij was een boom van een kerel, donker van gelaat, breedgeschouderd, met een lange zwarte baard, van nature een ruw humorist, door de omstandigheden in een grote wreedaard herschapen. Uit persoonlijke wraak over bloedig onrecht, wat hem is aangedaan (in 1514) met het doden van bloedverwanten en de vernietiging van zijn eigendom, werd hij een vrijheidsstrijder
Terp Hijum met Argentijnse hobbypaardjes,
Hij was een piraat die aanvankelijk zich door de Hertog van Gelre liet gebruiken, die zelf zeggenschap wilde over Centraal Friesland (de huidige provincie) Als ik me niet vergis, is de Gelderse Kade in Amsterdam nog naar die hertog vernoemd, omdat deze Amsterdam aanviel.
Wij organiseren in september een Fries Vrijheidsfestival op It Reade Klif, Frijsia. Een viering van de klassieke Friese mentaliteit zoals vervat in de leus van onverzettelijkheid ‘Liever dood dan Slaaf’. Regisseur Steven de Jong schijnt bezig te zijn met zijn eigen film over Grutte Pier.
De geest van de vrijheid is weer uit de fles bij een groeiende groep Friezen die met de ouderwetse mentaliteit iets nieuws willen proberen. Ik hou bij BLCKBX ook de eer van de vrije Fries hoog, op eigen wijze.
Dat gevoel straalde ook uit de brouwerij van Grutte Pier en hun proeflokaal, hun menukaart en bieren. Met overtuiging en vakmanschap gedaan, zoals Friezen dat kunnen wanneer ze niet voor een ander onder willen doen. En een bezoekje waard, daar aan de Dokkumer Ee in het legendarische Elfsteden-keerpunt Bartlehiem. Een plaatsje, vernoemd naar Bethlehem, het vrouwenklooster uit de bloeitijd van Friese Vrijheid toen ons land met abdijen en kloosters bezaaid was.