De bedenker van de Gaia-theorie –  de aarde is geen dode klomp steen maar zelfregulerend organisme-  James Lovelock, overleed deze week op 103-jarige leeftijd. Hij schreef zijn belangrijkste werk vlakbij ons vakantiehuis hier in de Launceston-regio bij Bodmin Moor. Hier vlakbij heb je ook een boerderij van de Gaia Trust, Treraven Farm aan de rivier de Camel die voorheen ‘intensief’ beboerd land weer op ecologische wijze beheert.

Poetische naam voor holistische theorie
Die naam Gaia werd door Lovewlock zijn buurman in Cornwall aangevoerd, de schrijver William Golding. (Lord of the Flies) Het klinkt gewoon leuker dan ‘earth system science’ waarmee je de materialisten en technocraten meer pleziert, die aan het infuus van bureaucraten en hun controledwang hangen.

De gevestigde academiewetenschap baseert zich op de wereldvisie van het materialisme, en dat hoor je aan de taal die ze gebruiken over ‘systems’, alsof het leven een reguleerbare machine is. Uit de taal spreekt liefdeloze controledwang, die zich maskeert als ‘de’ wetenschap’ ( lees: wij hebben gelijk en jij moet je muil houden).

Lovelock publiceerde zijn theorie voor lekenpubliek in het boek ‘Gaia, a New Look at life on Earth’ (1978) dat voor iedereen met normaal verstand toegankelijk is opgeschreven.

In mijn Meisterwerk ‘Liever dood dan Slaaf‘ (hoofdstuk 2) bewijzen we ook tribuut aan Lovelock’s Gaiahypothese, vanuit een positieve visie op groeikasgas CO2 in onze Herboceen-visie: planten gebruiken mensen om de CO2-gehaltes van de atmosfeer op te krikken zodat ze beter kunnen groeien.

De kern van die theorie is zeer Lovelockiaans, omdat je ‘het leven’ ziet als regulerende kracht waar de chemische en klimatologische omstandigheden door (kunnen) worden bepaald. En niet andersom, alsof chemie en klimaat – het levenloze- het leven dicteert.

Het leven maakt de omstandigheden gunstig voor zichzelf.

Daarnaast plaats je ‘de mens’ niet te zeer op een voetstuk, want planten zijn voor het leven op aarde veel dominanter en belangrijker. Mijn eigen boek is ook geen ‘natuurboek’ of ‘historisch boek’, alleen maar populair-wetenschappelijk, het is ook prozaisch, (ver)beeldend. Alles door elkaar, daar houden we van.

Holisme academisch acceptabel maken
Vanuit de academische en materialistische hoek kreeg Lovelock steeds het verwijt te poetisch en dus onwetenschappelijk te zijn.Maar zijn theorie zou wel degelijk falsificeerbaar zijn met experimenten, zo stelde Lovelock.

In 1989 publiceerde hij een voor academici acceptabele versie van zijn theorie, die je op jameslovelock.org kunt lezen:

James E. Lovelock, Coombe Mill, St. Giles on the Heath, Launceston, Cornwall, England. Copyright 1989 by the American Geophysical Union. Published in Reviews of Geophysics 17, 11 May 1989, pages 215-222.

Abstract. The Gaia hypothesis postulates that the climate and chemical composition of the Earth’s surface environment is, and has been, regulated at a state tolerable for the biota. This notion was introduced in 1972 and 1973 (Lovelock, 1972; Margulis and Lovelock, 1974; Lovelock and Margulis, 1973).

The wording of these early papers was sometimes poetic, rather than scientific, but Gaia has matured and might be better stated as a theory that views the evolution of the biota and of their material environment as a single, tightly coupled process, with the self-regulation of climate and chemistry as an emergent property.

It is a theory that makes “risky” predictions, for example, that oxygen is and has been regulated during the existence of land plants, within ± 5 of its present level; it is therefore falsifiable. Numerical models are used to illustrate the potential for stable self-regulation of tightly coupled systems of organisms and their environments.

Onafhankelijk
Lovelock zou in zijn leven nooit een academieprostituee zijn, in dienst van overheden. Hij was altijd een onafhankelijk denker en onderzoeker, tot zijn dood aan toe. Tijdens Climategate (2009), de lek van emails van klimaatinstituut CRU in East Anglia) zou hij door critici van klimaatalarmisme omarmd worden.

Omdat Lovelock zijn eigen positie bijstelde, die hij ‘alarmistisch’ noemde. Hij stelde dat enkele van de zogenaamde ‘klimaatsceptici’ hem en andere wetenschappers er voor behoedde om de op computerprojecties gebaseerde klimaatwetenschap als religie te zien.

Opwarming zou volgens hem toch minder snel gaan dan hij eerder aannam. Daarnaast was Lovelock voorstander van kernenergie geworden, omdat je daarmee het landschap hier bespaart van industrialisatie met die vreselijke windmolens.

De kern van zijn theorie is eigenlijk, dat al die hokjes en specialisaties in wetenschap leidden tot tunnelvisies. Terwijl je meer holistisch moet kijken naar het leven op aarde. Dat is ook wat hij al in 1989 schreef, over hoe vanaf de negentiende eeuw er een scheiding van disciplines ontstond.

Je zou naast chemie en geologie ook de wetenschap van fysiologie kunnen gebruiken, om het leven op de planeet in zijn geheel te kunnen beschrijven.

When biochemists examine a live animal, they know that many of its reactions and processes can be adequately described by simple deterministic physics and chemistry. But they also accept the legitimacy of physiology.

They know that for an intact animal, homeostasis, the automatic regulation of temperature and chemical composition, although it involves chemistry, is an emergent property.

Such properties require physiology for their explanation and understanding. I think that the same can be said of the Earth. If it is a superorganism, then its explanation requires physiology as well as chemistry and physics.

Tuinrestoratie
Wij bezochten gisteren de Lost Gardens of Heligan, waar de Nederlander Tim Smit (1954)bij aan de basis stond. Hij is door zijn werk inmiddels geridderd tot ‘Sir’ Tim Smit, en nog steeds directeur.

Botanische tuinen die sinds de Eerste Wereld Oorlog ( 1917) waren verwaarloosd, stak hij met enkele medewerkers in een nieuw jasje. Dat werd het grootste tuin-regeneratieproject van Europa, waar je op inspirerende wijze aan natuureducatie doet. Bij ons bezoek was het ook de hele dag smoordruk, veel gezinnen en kinderen, en dat voor een (prachtige) botanische tuin.

Natuurbeleving zonder afscheidingen tussen mens en natuur, of mythologie en wetenschap. Je kunt er voor de kindjes reuzen en elfjes vinden als de sprookjesverklaring die mensen vroeger aan natuurverschijnselen gaven. Denk aan de kring van paddestoelen die in het bos kan ontstaan, die vroeger aan het werk van Pixies werd toegeschreven, elfjes die alleen in Cornwall voorkomen.

En tegelijk ook ‘gewone’ natuureducatie die als ‘the facts naast de sprookjes en de verbeelding staat. Over het netwerk van schimmeldraden (mycelium) onder de grond die deze paddestoelen verbindt. De sprookjes en de biologie zijn complementair, niet elkaar uitsluitend maar aanvullend

Eden, het leven zonder tussenschotten
Uit dat herstelproject kwam vervolgens het Eden Project voort hier vlak bij Saint Austell, met Tim Smit als aanstichter. Een oude kleimijn die tot bloeiende overdekte tuin is omgebouwd. Andermaal, multidisciplinair, muziek, kunst, biologie en wetenschap naast en door elkaar:

Eden is proud of its success in changing people’s perception of the potential for and the application of science, by communicating and interpreting scientific concepts through the use of art, drama and storytelling as well as living up to its mission to take a pivotal role in local regeneration.

It demonstrates once and for all that sustainability is not about sandals and nut cutlets, it is about good business practice and the citizenship values of the future.

Het denken van Lovelock, en dan vooral het academisch acceptabel maken van dit holisme heeft veel vrucht gedragen sinds de jaren 70. Ook wanneer mensen misschien niet bewust zijn erfgoed uitdragen.

Dus kon Lovelock met gerust hart dit levende superorganisme verlaten, nu zijn geest in het werk van andere mensen voortleeft. Wel jammer dat ik ‘m dus niet meer kon ontmoeten terwijl we hier in Cornwall waren, als fanboy. Dat hij juist dan net dood gaat, in een cottage aan de kust van Dorset.