Medeas Blik met een maagdenburcht voor Frya

Medemblik, Radboud-Burcht

We bezochten vandaag de Radboud-Burcht in het West Friese stadje Medemblik, de plaats die in het Oera Linda Boek Medeas Blik wordt genoemd.

Volgens dat in de negentiende eeuw ontdekte/gefabriceerde (pseudo?) Oud Friese manuscript zouden de oud-Friezen hier een burcht hebben gehad met burchtmaagden, die daar de eredienst aan de Friese oermoeder Frya bedreven, en de god Wralda.

Net als bij Den Burg op Texel, zouden de Friezen over meerdere rondburchten beschikken waar vuur voor de goden werd gebrand.  

Medeas Blik

Als cabaretier geschreven
Nee, die Radboud-Burcht in Medemblik had daar niets mee te maken, hoewel hij wel vernoemd is naar de West Friese koning Radboud, die mogelijk vanuit Utrecht opereerde. Dat kasteel is van veel latere origine.

De gangbare lezing, versterkt door het proefschrift van Goffe Jensma stelt dat dichter-predikant Francois Haverschmidt (Piet Paaltjens) 1 van de vervalsers zou zijn geweest, met linguist Eelco Verwijs en opzichter van de scheepswerf van de marine in Den Helder, Cornelis Over de Linden.

Jensma zijn argumenten dat het Oera Linda Boek een negentiende eeuwse tekst moest zijn, luiden o.a. als volgt (blz 38 van het proefschrift)

….het is natuurlijk veel merkwaardiger dat de tekst door moderne Nederlanders toch nog zo vlot kan worden vertaald. We hebben hier dan ook helemaal niet te maken met Oudfries, maar met een variant op het Nederlands of het Nieuwfries.

Die eerste mogelijkheid is dan nog weer waarschijnlijker dan de laatste. Het OLBees zondigt niet zelden in de syntaxis ook tegen de regels van het Nieuwfries. Beter dan op fouten in de quasi-Oudfriese vormleer kan men daarom na-druk leggen op de bijna foutloze, volledig Nederlandse negentiende-eeuwse syntaxis

Wie probeert het boek of een deel ervan in het Nederlands te verta-len, zal erover verbaasd staan hoe gemakkelijk dit gaat en zal zich ook realise-ren, dat dit vooral komt doordat de zinsbouw in het boek in bijna alle gevallen gelijk is aan wat ook in het Nederlands doorgaat voor de meest begrijpelijke en correcte volgorde.

Moet men bij een vertaling vanuit het Nieuwfries nog wel eens een zinsdeel of een samenstelling van werkwoorden omzetten, hier kan men bladzijde na bladzijde woord voor woord vertalen zonder de volg-orde van die woorden ook maar enigszins te hoeven veranderen.

De tekst zou met het plezier van een cabaretier zijn vervaardigd, aldus Jensma (blz 39):

Indien het de maker er om te doen is geweest om begrepen te kunnen worden door een Nederlandstalig (of eventueel Friestalig) publiek, dan kan hij in principe te werk zijn gegaan ongeveer zoals tegenwoordig cabaretiers dat doen, die door systematische klank- en vormveranderingen in hun Nederlands een dialect ‘imiteren’. Doordat zo’n cabaretier niet het dialect zelf spreekt, maar in zijn Nederlands een aantal kenmerken ervan overneemt en aanzet, wordt zijn imitatie als vanzelf tot parodie.

De Groenevecht van Cor Zadelhoff in het prachtige West Friese stadje Enkhuizen

Wel authentiek
Vertaler van een nieuwe editie in het Engels van de Oera Linda, Jan Ott, weerspreekt de theorie van het vervalsingscomplot. De levens van het drietal zouden te weinig synchroon lopen om zo’n complex vervalsingsproject in het Oud Fries te fabriceren in enkele jaren tijd.

Bovendien zou Linguist Verwijs in publicaties over het Oud Fries andere woorden gebruiken dan in het Oera Linda Boek is gebruikt. Terwijl Verwijs zelf – na te oordelen dat het manuscript authentiek was- het verzoek indiende dat het vertaald moest worden.

The most implausible of all the assumptions, however, is that the intelligent and talented Verwijs would have risked not only losing his career, but also being criminally prosecuted.

After all, having examined the manuscript in 1867, he initially concluded that it was “irrefutably authentic” and “an ancestral manuscript, copied many times,” as well as asking the Frisian Provincial Executive for permission to negotiate a purchase from the owner and funding to have it copied and translated.

Hij zou te eenvoudig door de mand vallen, als de hoofdstelling van Jensma is dat de makers graag wilden dat de vervalsing ontdekt zou worden;

If, as Jensma theorized, the manuscript was intended to be discovered as an obvious fake on second consideration, Verwijs’ request would have been utterly insane had he been complicit in its making. And even if the three creators had agreed to keep their teamwork a secret, would Verwijs have had reason to trust Over de Linden far enough to put his entire life’s work on the line?

Nieuw verschenen van de Oera Linda Foundation in Diever

Oud Germaans voor ‘vrouw’ is FRAN
Dat zijn dus nog geen taalkundige tegenargumenten bij wat Jensma aandraagt. Wel lezen we dit voorbeeld;

In an 1863 publication about Germanic words for ‘woman’, Verwijs suggested that the name of the town Vronen was derived from the Old Frisian word FRÁN (Dutch: vroom; sacred, pious), while the form FOR.ÁNA (Dutch: voor-aan; in front) was used in Codex Oera Linda. Over his career, he published many essays about etymology.

If he really had created the Fryas language, it should be possible to identify his signature. But no such evidence has ever been presented in the meticulous studies that attempt to prove his guilt.

Hoe dan ook, al zou Oera Linda een vervalsing zijn, dan is het 1 van de meest complexe en kundige producties in het Friese en Nederlandse taalgebied. Waarbij we moeten opmerken dat ‘Nederland’ als entiteit nog maar kort bestaat. Het schijnt- zo zag ik in Medemblik- dat dit jaar het 450 jarig bestaan van Nederland gevierd wordt, omdat de Geuzen toen Den Briel innamen.

Wij betreuren die machtsovername door de Oranjes, zodat van Friesland weinig meer overbleef dan wat Suikerbrood etende en Beerenburg drinkende onderwerpen van toerisme, taalfolklore en af en toe een stukje cabaret, waarin dat nasaal klinkende hupje omhoog in de uitspraak wordt geridiculiseerd.

Friesland bestond al duizenden jaren, de Romeinen schreven al over de ‘Friisi’, en Holland was gewoon West Frisia…

Overal die irritante Oekraine-vlaggen, wat hebben wij van node met die corrupte oligarchie van Zelensky?

Historisch revisionisme
Het mooie van het Oera Linda boek is dat een volledig ander beeld van de Friese oer-geschiedenis ontstaat dan door de archeologie is bovengelegd, met een sterk contact met de Hellenistische beschaving rond de Middellandse Zee.

Friso zou zelfs uit die Griekse beschaving naar Friese handelsstad Stavoren zijn gekomen, om daar de na een stormvloed berooide Friezen te leren vechten volgens de Griekse mores. Zo rond 300 voor de jaartelling. Het beeld van Friesland als terpenland in zoutmoeras zou pas dankzij die vloed ontstaan, waarbij grote bossen en landerijen in een moddervlakte waren omgetoverd.

Het is alvast waar volgens bodemkundig onderzoek, dat bij de Ballastplaat bijvoorbeeld twee meter dik veenpakket lag en land, waar nu ‘het Wad’ ligt. Bovendien vissen vissers in het Marsdiep nogal eens stukken hout en zelfs hele boomstronken op. Uiteindelijk is de Zuiderzee ook zo ingesleten, met name na de Allerheiligenvloed in 1172 toen het Marsdiep werd uitgesleten.

Zoutmoeras, een landschap dat na een overstromingsramp ontstaat…

In dat geval is het mogelijk, dat de oer-Friezen dus eigenlijk eerder een hogere beschaving hadden, en door natuurrampen moesten verder leven als het ‘meelijwekkende volk’ dat Plinius de Oude aantrof in de eerste eeuw.

Zo’n afkomst spreekt toch meer tot de verbeelding dan ‘oant moarn’ en ‘it kin net’, en een definitie van ‘Fries zijn’ als ‘mei elkoar in bytsje yn’t Frysk pruttelje foar subsidzje‘…

Wat Jan Ott de ‘Subsidie-Friezen’ noemt. Nadruk op taal verdeelt en isoleert mensen, waar nadruk op natuur, afkomst en legendes juist mensen over de hele wereld voor Frisia enthousiasmeert. Dat is ook de stelling van mijn Meisterwerk Liever dood dan Slaaf, dat ik in een column voor BLCKBX nog zal toelichten.

One Reply to “Medeas Blik met een maagdenburcht voor Frya”

  1. Mooi stuk weer Rypke. Hier een paar aantekeningen:

    Jensma: “het is natuurlijk veel merkwaardiger dat de tekst door moderne Nederlanders toch nog zo vlot kan worden vertaald”

    Deze citaten van taalkundige Eelco Verwijs (1830-1880) zijn hierbij relevant en spreken voor zich:

    “Zoo als ik zeide, was ik hoogelijk ingenomen met den vondst en deelde dien velen mijner vrienden mede. Een deel er van was zeer makkelijk verstaanbaar en, hoewel wat jonger kleur vertoonende, niet ongelijk aan de taal der oude Friesche Wetten uit de 13e en 14e eeuw. Doch er waren ook passages in, die ik niet verstond en nog niet versta en waarvoor nog al eenige naauwgezette studie zal noodig zijn, om ze te kunnen oplossen.” (brief 13-10-1867 aan C. over de Linden)

    “U nu de vertaling van een los op zich zelf staand katern binnen kort te beloven, dat kan ik waarlijk niet, daar er zich moeilijkheden in voordoen, die misschien weken studie vereischen.” (idem 16-10-1867)

    “Eindelijk zend ik U het handschrift terug, waarbij Gij de vertaling evenwel nog met smart zult missen. […] Hier en daar is de vertaling zeer gemakkelijk en kan van ’t blad geschieden; maar op andere plaatsen komen weer moeilijkheden voor, die nog al tijd en studie vereischen. ‘k Hoop evenwel U nu eerlang te kunnen helpen.” (idem 11-11-1869)

    “Hier en daar kan men de vertaling zoo opschrijven, doch er schuilen ook nog al moeilijkheden en vreemde woorden in. Nu weet ik wel, zoo ik er eens mee begin, ik niet eerder rust voor ik die heb opgelost, en zoo zou ik er veel te veel tijd aan besteden.” (brief 11-11-1869 aan J. Winkler)

    Hoe goed begrijpen moderne Grieken het Oud Grieks? Ik weet het niet. Wel heb ik gehoord dat IJslanders hun 1000 jaar oude sagen nog kunnen lezen.

    Jensma: “de bijna foutloze, volledig Nederlandse negentiende-eeuwse syntaxis”

    De 19e eeuwse syntaxis is vrijwel gelijk aan die van eerder eeuwen en die van het Duits. “Hebban olla vogala” kan ook gemakkelijk worden vertaald. En waar komt deze syntax vandaan? We weten het niet. Jensma’s “volledig” is onjuist. Er zijn genoeg delen die helemaal niet woordelijk kunnen worden vertaald.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *