We bezochten Freerk Visserman in Heeg, de negende generatie Visserman-palingvisser, die met zijn vrouw en kunstenares Esther Kuik (uit Rotterdam) de paling aan de man brengt, ondermeer via de eigen website Electric Eel en aan huis in Heeg. De Friese Bond van Binnenvissers met hun website Fryske Fisker bedong bij het Ministerie van LNV een eigen project voor ‘Decentraal Aalbeheer’ in 2011.

Waar hun collega’s sinds 2009 een gesloten tijd van drie maanden kregen opgelegd (september tot december) om de palingstand te beschermen, mogen zij het hele jaar door vissen, maar dan volgens quota per hectare. NGO’s als The Fisheries Secretariat lobbyen nu in Brussel voor een totaalverbod van palingvisserij, maar zou dit de aal helpen of enkel hun achterban?

Negende Generatie, op naar tiende?
De Visserman-familie gaat als actief visser terug tot Sierd Taedes Visserman (1756-1826) Deze was niet alleen visser, maar ook palingschipper die handel dreef met de Engelsen. Vader Uilke Visserman is een kwieke tachtig-jarige, die nog steeds meehelpt in het bedrijf dat Freerk twaalf jaar terug overnam.

Zoals Electriceel nu beschrijft heeft ‘Freerk verkering met de aller leukste vrouw van de hele wereld waarmee hij met een beetje geluk de volgende generatie Visserman gaat maken.’ Wanneer we Freerk bellen voor een bezoekje past hij net op zijn kleinste aanwinst.

Het werd een dochtertje, dus of die de tiende generatie zal worden met het zware maar gezonde buitenwerk van de Visserman zal overnemen… Het helpt alvast wel bij een visser, wanneer de vrouw actief meewerkt en denkt met het bedrijf.

De invloed van Kuik is direct aan de deur zichtbaar aan het logo. Een cowboyvisser die een paling berijdt. Kuik ontwierp ook het etiket voor het in april 2022 gelanceerde Palingbier. En je kunt in hun palingwinkel heuse palingknuffels kopen. Die zal dan als eerste naar Freerk en Esther zelf gaan, die net een kindje kregen. Hun liefde groeide tijdens een groepsreis op de ‘palingaak‘ in 2019, een replica van een echte Friese palingschuit uit de 19de eeuw in Heeg.

Daarmee vaarden ze naar Londen om de toenmalige handel van Heegster palingvissers op Engeland te simuleren. Paling werd levend opgespaard en vervolgens per schuit levend over de Noordzee getransporteerd. Echt vers. Volgens Visserman dankte Heeg haar bloei als dorp aan die handel in paling. Nu is hij de laatste Visserman van Heeg, en 1 van de laatste twaalf binnenvissers van Friesland.

Catch 22: als je het goed doet zit je ook fout
De Binnenvisserij lijkt met uitsterven bedreigd door restrictieve regelgeving, lastenverzwaringen en saneringen. Daarnaast is het oppervlaktewater dankzij succesvol milieubeleid minder vruchtbaar voor de groei van grote visbestanden: Fosfaatgehaltes kelderden sinds 1990, terwijl tegelijk predatie door bijvoorbeeld aalscholvers sterk toenam.

Het oppervlaktewater werd veel beter als zwemwater, maar begint door milieuregels ook steeds voedselarmer te worden. Dus kun je veel meer soorten vinden, maar minder biomassa per soort. Omdat er minder te vreten is. Overigens is in metingen te zien, dat het stikstofgehalte veel minder snel daalde of zelfs gelijk bleef.

Het riviervisserijbedrijf van Frans Koomen uit Deventer (met UK-registratie) werd laatst tot Immaterieel Erfgoed erkend door Unesco, als 1 van de twee laatste riviervissers in Nederland die daar fulltime van leven. De binnenvissers zijn verenigd in belangenorganisatie Netviswerk, de palingvissers daarnaast in Dupan dat met Britse palingvissers het keurmerk voor ‘duurzame’ palingvisserij uitvent: ESF.

Palingvissers zijn dankzij jarenlange campagnes van Rewildingclubs als Goodfish/WWF/Fisheries Secretariat over ‘de uitstervende paling’ in een zogenaamde Catch22-positie beland. Catch 22 is de roman van Joseph Heller die je in mijn tijd nog op je boekenlijst Engels van het VWO kon zetten. Het gaat over Amerikaanse piloten in de Tweede Wereld Oorlog in Italie.

Onder een regen van afweervuur moeten zij vijandige posities bombarderen, en die dagelijkse doodsangst geeft ze de pilotenversie van ‘shell shock syndrome’. Maar als ze zeggen ‘dokter ik word gek, dus ik kan geen dienst draaien’ krijgen ze te horen: ‘Wie van zichzelf door heeft dat die gek wordt, die is het niet, dus kun je vliegen.’

Dat betekent ook, dat mensen die echt gek worden het niet bij zichzelf door hebben. Dus mogen de echte gekken gewoon achter de bestuursknuppel in het vliegtuig plaatsnemen. De conclusie luidt dus dat je iedere keer de sjaak bent en moet vliegen, met het risico uit de lucht geknald te worden.

Zoals een collega van Freerk Visserman verzuchtte: ‘Als ik zeg, het gaat goed, ik vang steeds meer paling’, word ik van ‘overbevissing’ beschuldigd. Zeg ik ‘ik vang bijna geen paling’ dan zeggen ze: ‘Zie je wel, het bestand is overbevist.’

Paling over de Dijk
Een krachtige lobby van Rewildingclubs, gelieerd aan het WNF zoals Goodfish in Nederland en The Fisheries Secretariat (WWF in Zweden), lobbyen al jaren voor een vangstverbod. Bij een broodje paling zou je ‘een broodje panda’ eten, omdat de IUCN de paling als ‘kritiek bedreigd’ classificeert op haar Rode Lijst voor bedreigde diersoorten.

De Europese Commissie kan op 12 december besluiten dat de gesloten tijd verlengd zal worden naar zes maanden.  Dan zou het Decentraal Aalbeheer van de Friezen mogelijk een knauw oplopen, en de inkomsten van het resterende tiental Nederlandse binnenvissers verder kelderen. De Nederlandse aalvissers willen juist laten zien, dat zij door zorgvuldig beheer van de palingstand door kunnen vissen.

Een recordvangst door sport- en beroepsvisses voor ‘Paling over de Dijk’ dit najaar van negen ton schieraal (volwassen paling die eitjes wil leggen en wegtrekt) bij de stuw van Maurik was 1 van die succes-indicatoren.

Met sector-lobbyclub Dupan van palingroker Alex Koelewijn in Spakenburg begonnen met dat project ‘Paling over de Dijk’; Palingvissers als beschermers van hun eigen prooi, die het met dammen en gemalen afgesloten Nederland ontsluiten voor de aal. Schieraal wordt daarom opgevist door de vissers in gesloten tijd, en ‘over de dijk’ gezet voor de trek naar hun paaigebied, de Sargassozee bij Mexico.

Die palingvissers helpen de aal nu ook die stuw bij Maurik passeren, waar ze anders verhakseld werden in de rotoren van de waterkrachtcentrale.

De vissers roepen al jaren dat er steeds meer paling in hun fuiken verschijnt. Er lijkt sprake van een voorzichtig succesje sinds het Aalbeheerplan uit 2009, zo stelt ook hun sectorlobbyclub Dupan. Maar je kunt je succes dus niet te zeer aan de grote klok hangen. Want bij de wederpartij ligt altijd 1 woord op het puntje van de tong: overbevissing.

Barrieres wegnemen
Er is nu dus echter een gedeeld actiepunt waar beide zich in kunnen vinden. Er moeten minder barrieres voor vismigratie in Nederlands water komen. De grootste bedreiging hier lijkt nu ‘groene’ energie. Barrieres in rivieren en estuaria om waterkracht-elektriciteit op te wekken. Het is bijzonder, dat een waterkrachtcentrale bij Maurik van Nuon (nu Vattenvall), en Linne onbekommerd tonnen aal mag verhakselen, terwijl die ‘met uitsterven bedreigd’ staat gekwalificeerd.

Zoals Sportvisserij Nederland afgelopen jaar nog berichtte, overtreden zowel Vattenfall als RWE de 10% maximale sterfte-norm, die Rijkswaterstaat instelde:

Uit metingen die in opdracht van Rijkswaterstaat werden uitgevoerd bleek dat in het najaar tot wel 40% van de grote, paairijpe alen onderweg naar zee het loodje legt door de draaiende turbines. Ook de grote zalmen en zeeforellen die stroomopwaarts trekken worden geraakt door de turbines, en van de kleinere smolts die stroomafwaarts trekken, sneuvelt nu meer dan 10%.

Vattenfall en RWE waren het niet eens met de sterftenormen voor vissen bij waterkrachtcentrales en de hieraan gekoppelde verplichtingen om trekvissen te beschermen. Zij gingen daarom tegen die zogeheten beleidsregel in beroep. Onlangs kregen ze gelijk van de Raad van State.

De beleidsregel waarin deze normen waren opgenomen bleek procedureel namelijk niet juist tot stand gekomen te zijn. Hierdoor kwamen de normen die worden opgelegd om de schade aan de visstand nog enigszins te beperken op losse schroeven te staan. Dit terwijl veel organisaties en mensen zich tegelijkertijd inzetten voor de terugkeer van trekvissen in het Nederlandse water en het behoud van de paling.

En dat terwijl je het waterkrachtvermogen in Nederland ook door ander vermogen kunt vervangen, zoals Sportvisserij Nederland stelt

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek hebben de waterkrachtcentrales in ons land – drie relatief grote centrales bij Linne en Lith in de Maas en bij Maurik in de Nederrijn, plus nog vier kleine waterkrachtcentrales elders – samen een maximaal vermogen van 37 megawatt. Dat is vergelijkbaar met hooguit vijf moderne windmolens op zee.

Twee bloedgroepen bij aalbescherming
Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, sommeerde Vattenfall dit voorjaar dat zij een stilstandvoorziening moeten treffen. In de tijd van aaltrek vanaf september zouden zij de waterkrachtcentrtale bij Alphen aan de Rijn ’s nachts moeten stilzetten. Daar tekende de energiereus weer bezwaar tegen aan.

Bij de Britten staan in de belangrijkste intrekgebieden als het Severn Estuarium en ook de Thames in Londen waterkrachtcentrales gepland. Het lijkt dus het gemakkelijkste om de zwaktste lobby- die van de laatste binnenvissers- dan te slachtofferen om succes voor je ‘groene’ achterban te verkopen.

Terwijl de ‘groene’ energiereuzen vrijuit blijven gaan. In Zweden is Vattenfall met haar vele waterkrachtcentrales ook de hoofd-doodsoorzaak van aalsterfte. Daarnaast zijn er dus nog twee lobbies die tezeer voor eigen parochie werken. Sportvisserij Nederland zou volgens aalvisser Aart van der Waal- met zijn website De Palingvissers– meer mogen doen aan handhaving tegen aalstroperij onder eigen achterban.

Ook worden steeds meer palingvissers geplaagd door stropers, die hun fuiken lichten. Met een palingprijs van 18 euro per pond, is stelen van aal lucratief. Sportvisserij Nederland is voortgekomen uit de OBN, de organisatie voor binnenvisserij die er oorspronkelijk was voor de beroepsvisserij en bestandsherstel.

Die club werd geprivatiseerd en veranderde in een lobbyclub die met WNF en de dames van Goodfish campagne voert tegen de resterende beroepsvissers.Twee bloedgroepen met op papier het zelfde belang- een goede visstand- kiften zo te zeer voor ieder’s eigen parochie. Waarbij de campagne-miljoenen van de sportvissers en actiegroepen het meeste kabaal genereren.

Vooralsnog blijft Friesland een eigen vrijstaat hierin.

Dus laten we hopen dat de tiende generatie Visserman het werk van Freerk over kan nemen. En dat je niet alleen op Netflix rolpatroondoorbrekende personages kunt zien, maar ook in de praktijk: een vrouwelijke palingvisser, Mevrouw Visserman. Juist de palingvissers lijken met uitsterven bedreigd, meer dan de paling.

Zij verdienen als echte natuurmensen met een oeroud ambacht ook een hogere graad van bescherming.