De Grote Mandrenke (1362) scheurde Sylt los van de wal…

Met de trein naar het vasteland over het Wad

In dit zaterdagse archiefverhaal, de fotoreportage die ik maakte van het Noord Friese eiland Sylt. Dat eiland is sinds 1927 met de Hindenburgdam weer verbonden met het vasteland, maar was een millennium geleden ook geen eiland. Zoals de ‘Waddenzee’ bij ons ook maar een recent fenomeen is, werd daar bij diverse stormvloeden het veenland weggeslagen tussen strandwal en vaste wal tot een barrière-eiland overbleef dat steeds bij stormen blijft afkalven. De Friese invloed valt overal af te lezen aan de namen van plaatsen.

Met de stormvloed van 1362 die als De Grote Mandrenke de geschiedenisboeken in ging, kwam het 40 kilometer langgerekte Noord Friese Waddeneiland Sylt los van het Friese vaste land. Voor dat jaar was het nog te voet bereikbaar vanaf Noord Friesland. Daarna werden de Wadden, getijdenstroompjes met kwelders een echte Waddenzee.

Langs de hele Friese kust van Nederland tot Denemarken verzopen tienduizenden mensen bij die vloed, de ‘Grote Mensenverdrinking’.

De Von Hindenburgdamm waarover de trein met auto’s naar het vasteland rijdt

Zoals dat nu nog in Bangladesh gebeurt bij een tyfoon, landen waar ze te straatarm zijn om kustverdediging te betalen. Tien jaar terug sprak ik nog Bengaalse ingenieurs op een waterconferentie in Amsterdam, bij een reportage voor De Ingenieur. Die waren blij dat er dat jaar ‘maar’ vierduizend verzopen waren.

Je leest de Friese herkomst van Sylt terug in de plaatsjes eindigend op ‘Um’ als Keitum, Arksum, Tinnum, Morsum en Hornum. In zadeldaktorentjes zie je verder de Fryske Grun doortrillen, wij Friese Yogi zeggen dus niet ‘Ohm’ maar Um. 🙂 Ook hebben ze hun eigen Reade Klif, een klif van rood gesteente en het Morsumer Klif waar het van de konijntjes wemelt.

Royal Frysk, zeevoedsel

Het lokale merk voor vers zeevoedsel, garnalen en mosselen heet Royal Frysk uit Husum (vaste wal). Natuurlijk van superieure kwaliteit.  En ook Royal Frysk wordt bedreigd door overgesubsidieerde milieuclubs, die geloven dat de Waddenzeebodem ‘rust’ nodig heeft, dat natuur ‘kwetsbaar broos vaatwerk’ is en continue herstelplannetjes gebruikt voorzien van gironummer.

En dat je dus geen mosselkor mag gebruiken om mosselzaad op te vissen. Vermomd als ‘natuurbeschermer’ bespeelden zij de gemeenteraad van Flensburg (hoofdplaats Sleeswijk Holstein) om de Mosselvisserij te verbannen.

Duitse mosselaars op Waddeneiland Sylt (DE)

Hoe kan een continue door storm omgewoelde zeebodem nu ‘rust’ nodig hebben? Dan bedoelen ze ‘van onzuivere smetten vrij’. Een zeebodem die pas zee werd na de Grote Mandrenke, waar per stormseizoen van nature 50 procent van mosselbanken weggevaagd worden. Wat is de mens nu in zo’n woest en dynamisch systeem… En elders willen ze de zee weer industrialiseren met eindeloze windfarms…

Rechtse Hippie knuffelt Oude Friese Eik, met zadeldaktoren (op vaste wal bij Niebull, waar trein aankomt uit Sylt)

Aan de vaste wal knuffelde uw Rechtse Hippie even een herdenkingseik, geplant voor gesneuvelde Noord Friese helden uit de Eerste Wereld Oorlog. (1914-1918) Zo’n buitenkansje kan de Friese bomenknuffelaar niet aan zich voorbij laten gaan, deze Ygdrassil voor Friese Germanen met Scandinavische namen (namen als Petersen, Christensen).

We namen de A-positie in, die zowel voor de beginnende als meer gevorderde bomenknuffelaar voldoening geeft op zijn pad richting wortelingsproces. Je kunt ook de C-positie innemen die van zowel de boom als de knuffelaar meer vraagt. Maar de boom moet jou wel willen natuurlijk…Een eik kan weerbarstig zijn, om van de iep nog maar te zwijgen!

🙂

Samen met Truusje. Hier wil ik ook wel dood liggen…

Morsum, op het in de ijstijden gevormde oostelijk deel, vormt een mooi voorbeeld van een gewortelde oude Friese plaats. Vergelijkbaar met de Hooge Berg (Texel) en Gaasterland (FR). Op dit deel is het eiland Sylt ook het breedste(12 km). Van daaruit zie je de trein over de Hindenburgdamm het Wad over trekken van en naar de hoofdplaats Westerland: net als een dorpje op Wieringen.

In de noordpunt boven het haventje van List ligt het smalste deel van slechts 327 meter breed, een baai en Naturschutzgebiet.

Dankzij de militair Paul von Hindenburg

Het eiland is uit de ruimte gezien onmiskenbaar, dankzij haar kenmerkende langgerekte kustlijn van 40 kilometer. Bij ons bezoek waaide het een krachtje 8 a 9, en de zee beukte tegen de noordpunt, bij dat smalle stukje met een baai de Nationaal Park is gemaakt. Inclusief stalen hekken, beton, verbodenzone-bordjes en een hefboom: wil je naar het vuurtorentje dan moet je eerst 6 euro afrekenen.

Het eiland is dus helemaal ver-Duitst en vermoderniseert, inclusief overdreven veiligheid, verbodsbordjes en smetvrees, die het mensbeeld van ontwortelde moderniteit er in wrijven.

Het smalste stukje van Sylt, met schapenbegrazing en bij vuurtoren meest Noordelijke Duitse weerstation, stammend uit 1937

Waar de zee meedogenloos tegen de kust beukt

Vanaf zee gezien, de noordpunt

Met die Sint Marcellusvloed (1362) vormde zich ook de Zuiderzee. Nadat de Allerheiligenvloed (1170) het Marsdiep deed ontstaan, dat is het dankzij sterke stroming tot 30 meter diep uitgesleten stuk zee tussen Texel en Den Helder.

Sinds 1927 is Sylt weer met het vaste Noord Friesland verbonden via de zojuist vermelde Hindenburgdamm, waarover je met de auto op de trein kunt rijden.

Die dam door de Waddenzee werd gebouwd onder het presidentschap van Paul van Hindenburg, de veldmaarschalk die het Duitse leger in de Eerste Wereld Oorlog leidde. Paul Ludwig Hans Anton von Beneckendorff und von Hindenburg werd als bejaarde in 1925 nog weer president, en versloeg in 1932 als 84-jarige ijzervreter nog Adolf Hitler in de verkiezingen met 53% van de stemmen.

Toch kwam Dolfie via een achterdeurtje alsnog aan de absolute macht.

De Hindenburgdamm

Waarlangs zich Wadkwelders vormen met Zoutmoeras. Dankzij de dam zijn er ook vossen op Sylt

Voor de natuur was Dolfie zijn machtsovername een zegen, want de nazi’s waren groener dan groen. Hermann Goering zijn Naturschutzwet uit 1935 maakte van de Waddenzeekant van Sylt een beschermd natuurreservaat, net als de hier reeds beschreven en gefotografeerde Wutachschlucht (Zwarte Woud)

De Hindenburgdamm bracht vossen en dassen naar het eiland, vanaf het Friese vaste land. Ook met vossen wemelt het er van de konijntjes. Trudy raakte buiten zinnen van konijnenlucht, rondrennend om de wipstaarten bij de kladden te krijgen.

Bij Morsum Kliff wemelt het van de konijntjes

Trudy werd helemaal dol van konijnenlucht. Het zand van het klif is rood (ijzerhoudend)

Dat ontstond zo, de Duitsers laten geen Wissenschaftlich detail aan de bezoeker van hun Schutzgebiet (sinds jaren ’20) onbenoemd…

Morsumer Klif

In de luwte van het eiland, de Wadkant groeien rietvelden

Als typisch ‘barriere-eiland’ heeft Sylt de zelfde problemen als onze Waddeneilanden. Bij iedere stormvloed beukt de Noordzee weer stukken kustlijn af.

De typische vorm van Sylt als 40 km lang barriere-eiland

Bij de stormvloed van 1962 brak de Noordzee op het smalste punt van het eiland (327 meter) het eiland zelfs even in 2-en. Via strandsuppleties met miljoenen kuubs zand op de meest kwetsbare plekken probeert de Duitse variant op Rijkswaterstaat Sylt haar ondergang uit te stellen. Er is inmiddels ook nogal wat waarde in vastgoed op het eiland te verdedigen.

Hier wil je best een tweede huisje; Morsumer Klif

Of zo, in de typische bouwstijl van het eiland

Of dit mooi is? Zo’n muur wil uw Rechtse Hippie ook wel…

Morsum, een Noord Friese naam

Toerismebelangen spelen bij die miljoeneninvesteringen in kustverdediging een grote rol. Sylt is een populaire vakantiebestemming waar je kasten van (tweede) huizen vindt, allen in de zelfde ‘Friesische’ bouwstijl met ronde rietdaken.

Zo zie je dat ook huizen die in 2015 gebouwd worden niet beslist lelijk hoeven zijn als de meeste moderne architectuur. Maar nog een menselijke en warme uitstraling van schoonheid kunnen krijgen. Zelfs alle kleinere vakantiehuisjes worden in die stijl opgetrokken.

Vakantieoptrekjes in het zuiden van het eiland (Hornum)

De natuur op de noordpunt van het eiland heeft Shetland/Schotland-achtige kwaliteiten, en zo kun je dan weer even ademhalen.

De noordelijke baai, strikt ‘Naturschutzgebiet’; het noordelijke puntje kun je alleen na betaling (6 euro) doorrijden

.De Noordpunt heeft Schotse uitstraling

Met een oude militaire weg door de duinen

Het spookte behoorlijk

Trudy doet haar grote boodschap. Dan verspreiden de hondjes altijd hun geurvlag. Zo zijn de hondjes…

In het hoogseizoen zal het afgeladen zijn…

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *