‘Daarom haatte ik het leven’… (Prediker 2)

Bijbel in kerk van Losdorp, opengeslagen bij Prediker

Op de zondag geen profane boodschappen. Dan lezen we uit De Heilige Schrift, Het Boek zonder welke er geen Westerse cultuur was geweest. De tocht gaat vandaag verder door Bijbels verantwoord pessimisme van de Prediker, met een depressieve Salomo die ‘het leven’ niets dan negatieve recensies geeft.

In dit hoofdstuk vertelt Prediker/Zaniker waarom hij met zijn pessimisme recht van spreken heeft, en niet zomaar een doorsnee verliezer is die niets te ***ken heeft en geen cent te makken: Hij genoot alle genoegens, bouwde een carrière als koning. Maar het maakt geen verschil of je wijs of dwaas bent, je gaat net zo dood en dwazen zullen teren op wat een wijze opbouwde. 

De sterrenhemel (Steelpan Orion) boven Durbuy

Val je van je geloof, kijk naar de sterren
Wat is de Prediker toch ook weer voor bizar Bijbelboek, met weer een totaal nieuwe invalshoek, dat van ‘het leven dood relativeren’. Prediker klinkt alsof je zo’n blank-Nederlandse cabaretier hoort verzuren in de traditie Hugo de Jonge, Youp van ’t Hek en Theo Maassen. Het genre ‘life’s a bitch, one day you’ll marry one’…Ja natuurlijk, vrouwen zijn anders dan wij mensen. Maar je bent geen compleet mens zonder…

Het lijkt er bijna niet in te passen, maar er bij gezocht door de samenstellers. Zoals je bij ’t koken iets mist en nog een snufje van een kruid toevoegt. Zo stel ik me voor, want ik kook nooit, en zou ook niet weten hoe de (af)wasmachine werkt.

Bij de Islam en haar Koran heb je maar 1 profeet die aan het woord is, de hele tijd met zijn ge…Dat klinkt bijna als Jesaja, kan het nog saajer.

Die profeet spreekt daar in voorschrijvende zin direct tot de lezer. Zo niet de Bijbel, waar je werkelijk alles kunt vinden, van avonturenverhalen, (Handelingen der apostelen) tot de erotische gedichten van Salomo, Hooglied. Over borstjes van zijn geliefde, als dansende hertenjongen. Something’s jumpin’ in my shirt. 

Paddo’s

En dat staat gewoon in de Bijbel. De hallucinerende dromen van Johannes, zijn Apocalypse, als een Bijbelse paddo-trip. Daar zullen we nog uitgebreider op ingaan. Een van de meer bizarre boeken die we afgelopen jaren hier al behandelden is ‘Job’, waarbij God een weddenschap met satan aangaat over de rug van die godsgetrouwe arme vent.

De Bijbel is dus het meest vreemde boek op aarde, omdat er zoveel verschillende invalshoeken en verhalen in staan, met in totaal 66 boeken in de officiële canon. De katholieken nemen ook nog de apocriefen op in hun Bijbel zoals ‘Jezus Sirach’ en de Makkabeën. Maar katholieken lezen weer zelden Bijbel, en weten doorgaans niet wat er in staat. Ze praktizeren ook vele zaken die je nooit uit de Bijbel zou kunne halen, zoals Maria-verering, processies lopen.

Misschien heeft de katholieke kerk het daarom langer volgehouden dan de protestantse, waar ‘protest’ leidde tot kerkversplintering in duizenden sektes tot uiteindelijk het atheïsme en links-politicisme en zielloos modernisme van de leeglopende PKN overblijft. Waai dan liever met wat wierook, zeg wat weesgegroetjes en kus een Mariabeeld om dan een abdijbiertje te pakken in de kroeg tegenover de kerk.

Beers

Wat is ‘Bijbels’?
Veel Bijbel lezen maakt je niet beslist meer ‘gelovig’, je kunt er ook door van je geloof vallen, omdat dit op vooronderstellingen gebaseerd lijkt die door de Bijbel zelf worden weersproken. Zoals een algeheel zalig ‘God is Liefde’-idee, dat in het Oude Testament in het geheel niet voorkomt. Of de ‘ziel’ die na de dood zou voortbestaan, dat is niet Bijbels maar een erfenis van de Griekse filosofie. Er is wel een wederopstanding bij een dag des oordeels.

Wat dan misschien helpt, is gewoon op een heldere nacht naar de sterren kijken. Met de App ‘Sky Tonight’ kun je dan zien welke ster ‘Venus’ is (de planeet’) of Mars, je kunt Orion zien en alle sterrenbeelden.

En dan kom je alsnog bij het ontzag en de verwondering, die de basis moet zijn van gezond godsgeloof: Dat dit er allemaal is, en dat dit ergens vandaan moet komen, gemaakt moet zijn. De zogenaamd ‘wetenschappelijke’ verklaring daarvoor, dat blind toeval oorzaak is, intuitief hebben alle intelligente mensen voor ons geweten: Da kannie.

Net als met een ander mens, kun je soms ook ‘klaar’ zijn met de Bijbel. Leg ‘m dan even weg.

En dan…Wat nu ‘Bijbels’ geloof is, daar kun je ook over van mening verschillen. De Ethiopisch-orthodoxe Bijbel heeft er 88 boeken in de canon, waaronder ook ‘de Wijsheid van Salomo.’ Neem de boeken van de Thora, Genesis, Exodus, Numeri, Jozua en Deuteronomium ook weer het ene na het andere bizarre verhaal bevatten vol religieus gesanctioneerde wraakzucht, moord en doodslag, bloeddorst en genocide.

Wat voor de Bijbel pleit, is dat je al die moordzucht altijd in tweede persoon voorgelezen krijgt. Dus niet opgedragen, rechtstreeks als voorschrift tot de lezer, maar als historisch beoogd verslag. We stopten even met Numeri, omdat je anders van je geloof zou vallen bij wat JHWH allemaal doet, vraagt en vermoorden laat, in zijn ‘purificatie door eliminatie’-benadering.

Mijn ge-erfde Statenbijbel uit 1912, te zien bij BLCKBX

‘Boek van de oorlogen van JHWH’
Die JHWH heeft maar 1 volksstam als favoriet, en de rest mag allemaal als ongedierte sterven, zo blijkt wanneer je de boeken van de Thora leest. Nu we in afgelopen jaren de eerste Thora-boeken nauwgezet doorliepen, is er toch een gevoel van afschuw blijven hangen over wie JHWH is. Moet ik me daar schuldig over voelen, en vrezen voor de wraak van JHWH? En dan, wat heb je aan al dat schuldgevoel, behalve een bedrukt gemoed en angst voor straf in een hiernamaals…

Wanneer je een ander mens een nare streek flikt, maak het direct goed of bel diegene op. Misschien werkt dat nu in het christendom zo: Je belt even met Jezus, vraagt om vergeving en zet recht wat je hebt misdaan. Je zonden zijn vervolgens vergeven wanneer je ze daarna niet meer bedrijft. Vergeving is de gift van het christendom, straf en schuldgevoel vind je in alle religies.

De godheid van de joden lijkt een geheel andere dan die de christenen er van hebben gemaakt, de liefhebbende Vader. We zagen dat er zelfs een ‘boek van de oorlogen van JHWH’ moet hebben bestaan, naast het ‘boek des oprechten’, dat niet in de Bijbel terecht kwam. Mogelijk is het verloren gegaan.

De Bijbel-schrijvers verwijzen er in Numeri naar. In het Oude Testament kan JHWH de rol van satan innemen, zoals we zagen, of als ‘boze geest des heren’ optreden, iets dat iemand gek doet worden  zoals bij Saul die uit de gratie raakte. Zodat deze aanleiding geeft tot eigen vernietiging. Lees ook ‘God a Biography’ van Jack Miles.

Hij leest de Bijbel als een karakterontwikkeling, hoe verder in de Bijbel het idee van ‘God’ steeds verder vergeestelijkt, van oorlogsgod die victorie geeft tot een Belofte.

Binnenwerk van de Romaanse Bonifatiuskapel, het nationaal heiligdom van Bisdom Leeuwarden-Groningen

Hoe christelijk is ‘De Prediker’
De christelijke theologie is al even bizar, dat er een man was, Jezus, die door zijn zelfopoffering en vergoten bloed de wraak van JHWH over de mensheid zou hebben afgewend. Het Lam Gods, net als het bloed van offerlammeren op de deuren van de Israëlieten, zodat de doodsengel van JHWH daar aan voorbij ging in zijn slachting van eerstgeborenen onder de Egyptenaren.

Althans, voor wie dat willen geloven. Miljarden mensen geloofden dat afgelopen eeuwen, dat Jezus zijn kruisdood zo fungeerde als het kruis waarmee je de vampier afwendt. Wat daardoor alvast ophield: Al die bloedoffer-praktijken, die wel centraal stonden in de Tabernakel- en Tempeldienst van de Israëlieten.

JHWH wil iedere dag een bloed-barbecue, en verschilt daarin niet van andere religies, tot zelfs de voodoo-religie waar de aangeroepen geesten daar in het geweer komen nadat je wat dieroffers met bloed brengt.

We zagen ook al, het idee van de Evangelisten dat Jezus die man voorzegd door Jesaja zou zijn, ‘geboren uit een maagd’, is op zijn best al discutabele theologie. Jesaja sprak over een militair verlosser die de Assyriërs zou verjagen. Net als de ‘geboren in Bethlehem’-passage die naar Hosea moet verwijzen. Of de ‘zoon van David’-passage die ze aan de uit een maagd geboren Jezus hangen, terwijl het relevante Bijbelstuk in het bijbelboek Samuel doelt op Salomo, de zoon van David.

Jezus zelf wilde ook geen nieuwe religie stichten. Dat heeft de apostel Paulus immers voor Hem gedaan, nadat hij een visioen kreeg waarin Jezus hem zou hebben toegesproken. Hoe Bijbels is het christelijk geloof dus eigenlijk? Of hoe christelijk is het pessimisme van prediker, die ziet dat iedereen een zelfde lot treft, wat je ook doet of presteert.

De Heilige Schrift, mijn ge-erfde Statenbijbel. Prediker stelt dat je het godsbestuur niet kan doorgronden

De wijze treft het zelfde lot als een dwaas
Het boek Prediker is dan weer zo’n andere uitligger, die het heppie-kleppie-christendom van Pinksterkerken onderuit lijkt te halen. Daarnaar kun je grijpen wanneer je het aardse bestaan wilt doodrelativeren. Het wordt toegeschreven aan Salomo, de ‘zoon van David’ (niet Jezus dus, maar Salomo) de koning die de eerste Tempel in Jeruzalem zou bouwen.

Het punt is nu echter: We komen maar kwalijk aan het lezen hier toe, omdat we Prediker zo lang aan het introduceren waren. Laten we dan 1 van de meest pessimistische passages uit Prediker twee bij de kop pakken:

De wijze heeft ogen in zijn hoofd, maar de dwaas wandelt in de duisternis. Toen merkte ik ook dat één lot hen allen treft. Toen zei ik in mijn hart: Zoals het lot van de dwaas ook mijzelf treft, waarom ben ik dan toen zo bovenmate wijs geweest? Ik sprak in mijn hart: Ook dat was ijdelheid.

Er is immers voor eeuwig niet meer herinnering aan een wijze dan aan een dwaas. Wat er nu is, wordt in de dagen die komen, allemaal vergeten. Hoe sterft de wijze met de dwaas? Daarom haatte ik het leven, want het werk dat plaatsvindt onder de zon, leek mij kwaad. Het is immers alles ijdelheid en najagen van wind.

Zong het Goede Doel al niet: ‘1 keer trek je de conclusie, vriendschap is een illusie.’

Ik haatte ook al mijn zwoegen waarmee ik zwoegde onder de zon, zwoegen dat ik zou moeten overlaten aan de mens die er na mij zijn zal. Want wie weet of die wijs zal zijn of dwaas? Toch zal hij beschikken over al mijn zwoegen waarmee ik, zij het met wijsheid, heb gezwoegd onder de zon. Ook dat is vluchtig.

Zo kwam ik ertoe mijn hart te doen wanhopen vanwege al het zwoegen waarmee ik had gezwoegd onder de zon. Want is er een mens wiens zwoegen met wijsheid, met kennis en met bekwaamheid geschiedt, hij moet die als zijn deel overgeven aan een mens die er niet voor gezwoegd heeft. Ook dat is IJdelheid en een groot kwaad.

….Joodse begraafplaats Gorredijk

Niet lang na ‘Zoon van David’ Salomo viel zijn koninkrijk al uiteen in twee rivaliserende delen, zo verhalen bijbelboeken ‘Koningen’ en Kronieken, boeken die elkaar net als Samuel deels overlappen.

De tien stammen in Noord Israël die later onder de Assyrische heerschappij zouden ‘verdwijnen’. En de stammen Benjamin en Juda die je nu als ‘joden’ kent, de stichters van het ‘jodendom’, met David als een afstammeling van Juda. Onder Romeinse heerschappij zouden zij hun herbouwde tempel weer met de grond gelijk gemaakt zien worden.

Alle macht en glorie die aan Salomo werd toegeschreven, het was ijdelheid. Hoewel: De Vrijmetselaars (en eerder, de Tempeliers) blijven tot de dag van vandaag naar zijn bouwwerk en wijsheid verwijzen. En anderen wachten nu af tot zijn tempel wordt herbouwd op de Tempelberg, waar nu sinds de zevende eeuw de Al Aqsa moskee staat.

Ook als alles geen ijdelheid blijkt, kun je afvragen of alle mensen daar dan wel even blij mee zijn. Heb een goede zondag.

4 Replies to “‘Daarom haatte ik het leven’… (Prediker 2)”

  1. In de kringen van de Anastasia beweging denken mensen/onderzoekers/wetenschappers dat de joden het nieuwe testament hebben bedacht om de niet-joden te knechten.
    Ik vraag me af of hier niet een grond van waarheid in zit?

    Misschien komt jouw getroebleerde verhouding met de bijbel wel doordat de bedoeling van het nieuwe testament in tegenspraak is met een mentaliteit van “liever dood dan slaaf”

    Bijna trots vermeld je dat je niet kookt en geen/weinig andere huishoudelijke taken verricht.
    Nu heb ik begrepen dat jouw vrouw joodse voorouders heeft maar ik denk dat je het toch in een wat groter verband moet zien.

    Huiselijkheid, het schoonhouden van het nest, het voeren van de kuikens en gezelligheid zijn uitingen van liefde en deze uitingen zijn niet specifiek voorbehouden voor het vrouwelijke geslacht.
    Ook als alleenstaande man is het raadzaam te weten hoe men het zich aangenaam kan maken.
    Liefde op die manier geuit, kan een partner bovendien ontvankelijker maken voor lichamelijk gerichte liefdesuitingen.

  2. Orion, voor wat het waard is. Want wat je in de sterren kunt zien is totaal irrelevant en, ook al lijkt het statisch in verhouding tot een mensenleven, in wezen net zo vergankelijk als dat wat je in voorbijtrekkende wolkenluchten kunt zien.
    Grappig dat de vele dwaze mensen zoveel waarde hechten aan dat, wat andere (wijze?/wetenschaps-?) mensen zeggen dat er in de sterren geschreven staat, terwijl er echt helemaal niets in geschreven staat. Ziehier de volgzaamheid van de dwaze mens.
    Het mag duidelijk zijn dat de het ontwikkelen van de lees- en schrijfvaardigheid van de mens geen garantie is van meer wijsheid. Eerder het tegenovergestelde. Door de toegang tot de enorme hoeveelheid geproduceerde desinformatie leidt het tot de ondermijning van het gezonde verstand.

    1. De ontzagwekkende grootsheid, wanneer je het heelal in ogenschouw neemt, ik heb het niet over ‘in de sterren geschreven staan’. Dus je gezonde verstand maakt nu al, dat je niet kunt lezen wat er staat maar invult wat je verwacht

      1. Ik begin op een ouwe zeur te lijken, maar toch.
        De steelpan wordt over het algemeen niet gezien in het sterrenbeeld “Orion” maar dan weer wel in het sterrenbeeld “De Grote Beer.”
        Voor mij persoonlijk maakt het niet uit. Men mag en kan vele steelpannen zien in de sterren. Het blijft volledig irrelevant.
        Net als dat wat enig mens meent wat er ‘in de sterren geschreven staat.’
        Wel bijzonder dat je iets leest in mijn opmerking – gewoon maar mijn gespuide mening – wat er niet geschreven staat.

        Allemaal niet belangrijk.
        Ik waardeer je werk, kan doorgaans achter je scherpe analyses staan en vind je ‘magnus opus’ de moeite waard.

Laat een reactie achter aan Wim Swinkels Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *