Op de zondag geen profane boodschappen. Dan lezen we uit De Heilige Schrift, Het Boek zonder welk er geen Westerse beschaving was geweest. We vervolgen de tocht door het pessimisme van de Prediker.

Dit bijbelboek is het aan de Zoon van David – Salomo – toegeschreven schotschrift dat gehakt maakt van de zin van het leven. In Prediker 5 lezen we hoe je het beste kunt naderen tot de Allerhoogste.

Dat de woorden die je uit minder van betekenis zijn dan je houding. Ook vinden we hier de theologische fundering van het stiltegebod dat sommige kloosterordes handhaven, omdat een veelheid van woorden niet beslist tot goede zaken leidt.

Bidden tot God, of leuteren tegen God
Je kunt MET iemand praten, wanneer de ander je net zo interesseert of zelfs meer dan jezelf. Of je praat TEGEN iemand aan, omdat je ten diepste enkel in jezelf geïnteresseerd bent en slechts een fysieke spreekbehoefte botviert. Net als wanneer je poepen moet, of een boer laat. Zo werkt dat in sociaal verband, maar ook in de Godsdienst en de omgang met de Allerhoogste.

Bij Protestanten en met name in Evangelische hoek, kunnen mensen die bidden soms ellenlange verhalen en detailwensen in een gebed verwerken. Zo maken zij het persoonlijke dan publiek, zonder bekommernis of je zo God ontmoet. Bij Pinkstergemeentes zijn die ellenlange tirades vaak continue onderbroken door het ijdel gebruik van de naam van Jezus, vaak in een emotioneel verzuchten.

Wanneer ik Jezus was, zou ik daar stapelgek van worden. Van de orthodoxe traditie, via Vader Lazarus die in de zelfde grot leeft als de Heilige Antonius in Egypte, pikte ondergetekende een weldadig simpele mantra op, waarmee je al je gebeden wel kunt samenvatten:

Heer Jezus Christus, Zoon van God, heb genade voor mij zondaar. (Lord Jesus Christ Son of God have mercy on me a sinner)

Hoogmoed en jezelf moreel te goed inschatten, zijn immers de bron van het grootste kwaad, omdat je blind wordt voor de eigen neiging tot fouten maken. Het Goede staat immers al achter je. Jezus leerde verder het Onze Vader: Dat je gewoon de zelfde woorden bidt in de juiste concentratie en toewijding. Dan komt het met de rest ook wel goed. Je bidt dan immers dat de wil van God mag geschieden op aarde.

Dus dat hetgeen je overkomt, ook als dat ellendig voelt, toch op enigerlei wijze uit de hand van God mag komen of daar weer in terecht komt.

Moslims bidden ook niet de ene keer dit, en dan weer het andere dat spontaan opkomt. Het idee dat je zo creatief zou zijn en origineel, dat je de Schepper van Hemel en Aarde zou kunnen verrassen met je gepraat: waanzin is het. Mijn gebedspraktijk is daarom sterk versoberd tot het ochtendgebed met Onze Vader bij een kaarsje opsteken, en een gebed van dankbaarheid voor het eten. Met het avondgebed er bij kom je dan op vijf maal bidden.

Verder zal ik de Allerhoogste niet vervelen met allerlei slap geOH. Hij heeft ook wel wat meer aan Zijn Hoofd.

Vijf keer per dag
Moslims roepen de heilige naam van God aan in het Arabisch, vijf maal per dag. Alsof je een stemvork bent, die enkel weer in de zelfde frequentie moet komen met de Allerhoogste, dat je even het aardse van je af laat trillen. Niet dat het mijn religie is (het zwaard van de staat en geloof zijn te zeer vermengd), maar wie serieuze toewijding tot God zoekt, daarmee deel ik meer dan met liberale Nedertokkies die God niet zoeken of krampachtig proberen te ontwijken.

Die praktijk, inclusief het knielen naar de grond, erfden moslims weer van het orthodoxe christendom, waarvan de Islam een theologische afsplitsing is. Zoals er vele varianten op het christendom bestonden in de eerste eeuwen na Jezus zijn lijden en sterven in het jaar 33.

Het Ariaanse christendom lijkt qua doctrines op die Islam, omdat het Jezus niet als ‘god’ ziet (als deel van de drievuldigheid van de katholieken) maar als creatie van God. Arius (betekent ‘onsterfelijk’ in het Grieks) van Alexandrië was een patriarch binnen de orthodoxe kerk, die leefde van 256-336. Het succes van zijn theologische doctrine vormde een bedreiging voor de eenheid van de vroege kerk.

Zijn leer stelde dat de Zoon, als creatie van God, volledig ondergeschikt was aan De Vader. Dit arianisme was een aanleiding voor het concilie van Nicea in 325: Toen werd de katholieke staatskerk met de drievuldigheidsleer gevormd, onder toezicht van de Romeinse keizer Constantijn. De Arianen zouden nog lang hun invloed doen gelden, ook militair.

Bedenk dat de Val van Rome in 410 veroorzaakt werd door de gothische veldheer Alarik, die zelf ariaans christen was. Die spaarde bij de plundering kerken.

Het christendom kenmerkt zich door het continue opstaan van vernieuwingsbewegingen, die ‘terug naar de bron’ willen. In die context kun je ook de opkomst van de Islam zien als wereldreligie, met een zelfde apocalyptische inslag (met ‘het laatste oordeel’) als het christendom.

Wees niet te snel met uw mond
Er zijn steile katholieken die de Islam gelijk stellen met een satanische leer. Daarvan zijn we hier niet meteen overtuigd, omdat de houding waarmee je geloof leeft belangrijker lijkt dan de formuleringen, standpunten waarmee je jezelf inkleedt. Wanneer je bij het minste of geringste de hele tent bij elkaar vloekt, maar/en je veroordeelt wel andersgelovigen, wat zegt dat dan over je toewijding aan God?

Meer dan van gelovige moslims, hebben we in Nederland immers last van liberalistisch extremisme, de ‘weg met ons’-mensen die de restanten van Westerse beschaving weg willen liberaliseren. Mensen die de erfenis van Anton Piek in de Efteling te lijf gaan en sprookjesfiguren zwart schilderen.

Geen moslim of geestelijk gezonde neger die daar voor pleiten zou, dat gebeurt enkel onder invloed van goddeloos meestal lelieblank tuig, dat De Staat als god aanbidt.

Daarnaast dien je de vorming van de kerkelijke doctrines ook binnen historische context te zien, zoals de theologische strijd tussen doctrines in het vroege christendom tot het Concilie van Nicea (en daarna). En zo komen we bij Prediker uit. Wanneer Prediker het volgende beschrijft, dat het dus vooral in je houding tot de Allerhoogste:

Let op uw voeten als u naar het huis van God gaat. Het is beter dat men naderbij komt om te luisteren dan om als dwazen een offer te geven,
want die weten niet dat zij kwaad doen.

Wees niet te snel met uw mond, en laat uw hart zich niet haasten een woord te uiten voor het aangezicht van God.
Want God is in de hemel en u bent op de aarde.

Laat daarom uw woorden weinig in aantal zijn. Want zoals de droom komt door veel bezigheid, zo ook het gepraat van de dwaas door veelheid van woorden.

Ondergetekende leeft deels van het vermogen om complexe zaken in woorden om te zetten, dingen die mensen diep van binnen wel voelen maar niet op schrift kunnen vertolken. Er zijn dus ook momenten waarop woorden belangrijk zijn. Het afkeuren van ‘veel woorden’ zou betekenen dat je ook Het Woord maar beter naast je neerlegt.

Misschien dien je eerder de emotie te analyseren van waaruit je geneigd bent iets mee te delen. Voordat je die emotie (gevoel van dat moment) in een mededeling omzet.

Ondergetekende kan ook te rap zijn in woorden, dat je zaken zegt in vertrouwen, en vanuit het misschien wel onterechte geloof dat de ontvanger ze ook relativeren kan/wil. Maar dat kan dan even goed later tegen je gebruikt worden. In het algemeen is het dus zeker wenselijk om je woorden vooraf goed te wegen. Hier ligt- door schade en schande wijzer geworden- nog zeker een verbeterpuntje.

Zo kan ik zaken sterk aandikken, vanuit het gevoel van dat moment. Maar dat gevoel is zo weer voorbij, terwijl de ander kan denken dat dit gevoel een persoonlijke consistentie is. Wat meestal niet zo is. Je bent ook niet ‘je gevoel’, je bent wat je herhaaldelijk doet en wat je graag doet. Ook kun je beter spaarzaam zijn in beloftes, gezien de kans dat je die niet waarmaakt:

Wanneer u aan God een gelofte doet, stel dan niet uit die na te komen, want Hij heeft geen welgevallen aan dwazen.

Kom na wat u belooft. Het is beter dat u niet belooft, dan dat u belooft maar niet nakomt.
Sta uw mond niet toe, uw vlees te doen zondigen. Zeg ook niet in de tegenwoordigheid van de engel: dat was een vergissing.

Waarom zou God zeer toornig worden om wat u zegt, en het werk van uw handen te gronde richten? Want zoals er in een veelheid aan dromen veel vluchtigs is,
zo is het ook met de veelheid van woorden.

Verbaal Kabaal
Wat ook kan, is dat mensen willen praten om het praten, omdat ze stilte associeren met verveling en leegte, en continue lawaai om zich heen nodig hebben. Waar voor een ander stilte juist een weldaad is, een ruimte voor concentratie, contemplatie en inspiratie. In de moderne cultuur is praten om het praten en leegte vullen met lawaai de norm.

Met name vrouwen praten om het praten zelf, zonder bekommernis over de inhoudelijke overdracht, logische consistenties. Het zijn meer praatgeluiden, contactroepen en het kenbaar maken van de eigen aanwezigheid, en net als bij kleine kinderen is vrouwengebabbel meestal een roep om aandacht voor zichzelf. ‘Ik praat, dus ik besta’, schijnt de vrouw van René Descartes te hebben geschreven.

Wil iemand  praten om het praten, het verdrijven van stilte en innerlijke leegte, stiltes vullen met duizend maal herhaalde zelfde verhalen, dan dient de ander slechts als toilet van hun woordenstroom, als akoestische opvang van een praatbehoefte, gedreven door een angst voor stilte. Vanuit het oordeel dat ‘stilte’ gelijk is aan ‘saai’, dus vanuit een sociale – typisch modernistische- veroordeling van het begrip ‘stilte.’

Wie praat om het praten, doet dat ook niet om de ander iets mee te delen dat van interesse kan zijn, of daarvan een oordeel te vragen.
Het maken van verbaal kabaal is het doel in zichzelf, het externaliseren van interne onrust.

Dan kan je iemand’s gepraat met continue de zelfde herhaalde verhalen als stoorzender gaan ervaren, en de woorden lijden inflatie in betekenis. Het wordt meer een soort akoestisch behang, net als een ventilator in de douche die aan blijft staan. Het schijnt dat mensen die bij spoorrails wonen op een gegeven moment de voorbijrijdende trein niet meer opmerken.

Maar hoe ver wonen ze dan van dat spoor af?

Ik heb mij laten vertellen, dat Benedictijnse kloosterordes hun stilte-doctrines mede op Prediker 5 hebben gebaseerd. God laat zich in het lawaai alvast niet vinden. Wel zullen vele lezers het gevoel herkennen, wanneer je een kathedraal binnenkomt waar stilte heerst. Dan voel je het goddelijke en tijdloze als het ware over je heen komen, en begrijp je dat ‘Ik Ben die ik ben’ niet in een veelheid van woorden te vangen is.

Heb een goede zondag.