Voor reportages over de schelpdiercultuur bezocht ondergetekende het Zeeuwse Yerseke met haar historische oesterputten. Het dorp telt slechts zevenduizend inwoners. En toch tref je drie drukke industrieterreinen waar de vrachtwagens en bestelbusjes af en aan rijden voor de internationale schelp- en schaaldierhandel. Zeeuwen weten van aanpakken. Met wat gezonde VOC-mentaliteit ligt de wereld van de oesterteelt- en consumptie nu aan hun voeten.

The World of Oysters
De straatnamen zijn hier eens geen Nijverheidslaan of Newtonweg maar ‘Krab’, ‘Kreeft’ en ‘Wulk’. Daar tref je ook een vestiging van de firma Lastenverzwaring & Academisch Tijdverdrijf BV: NIOZ en Imares. (Wageningen UR) Aangekomen bij de Krab 9, kreeg Afke van Wim Koole van W&A Fish een door de Stellendam 9 gevangen Pijlinktvis, voor een nieuw Visserijnieuws-recept.

Zijn bestelbusjes rijden naar België (Nieuwpoort) en alle afslagen binnen bereik als Scheveningen, om vervolgens vers product te leveren aan restaurants, horecagroothandel.

Bij de rondleiding troffen we Heilbot, grote kreeften uit de Oosterschelde, de Hummers. Maar ook Jacobsschelpen, krabbenpoten van Noordzeekrab, en alles dat een liefhebber van zeevoedsel laat watertanden.

Later bij ons bezoek aan Goes, herkenden we op de Markt meteen één van zijn bestelbusjes met het ‘Taste of the Sea’-zeemannetje achterop.

Aan de Krab, Wulk en Kreeft vind je de grotere jongens als Adri & Zoon. En zelfs een ‘Schelpdier Wellness Resort’. Opvallend was het gloednieuw ogende pand van The World of Oysters van vierde generatie oesterkwekers-familie Dhooge.

Jean Dooghe blijkt een Facebook-volger en ik had al even contact met hem. Zij zijn eigenaar van De Oesterij aan de Havendijk, waar je rondleidingen kunt krijgen en kunt leren over de historie van de oesterteelt.

Natuurlijk kun je daar ook oesters proeven. Je hebt mensen die van het idee walgen om een levend schelpdier op te slorpen. Ze zouden ook niet ‘kosjer’ zijn. Afke en ik zijn er stapelgek op. En de wederhelft is ook bedreven in het openen van de schelp door de sluitspier door te snijden.

Biologische oesters
Aan die Havendijk liggen de anderhalve eeuw oude oesterputten, waar zich ook de schelp- en schaaldierrestaurants vestigden. Hier liggen de oesters uit te wateren, nadat ze op de kweekpercelen op de Oosterschelde zijn geoogst. Daarboven kun je live de oogst soldaat maken, zoals bij ‘Oesters & Bubbels’, de Oesterij en ‘Oesterput 14’…

Daar vind je het in 1870 gevestigde oesterkweekbedrijf Pols-Bom. De vijfde generatie is nog steeds actief, Jacques Pols. Pols liet zijn oesters biologisch certificeren door Skal in 2015. Daarmee onderscheidt hij zich in de handel van andere kwekers.

Vaste volgers van Interessante Tijden weten dat we het nut voor producenten/kwekers van ‘deug’-certificering betwijfelen als het MSC label. Het verhoogt je lasten, maar consumenten vragen niet beslist om een deugmerkje. Het is vooral een vraag uit de handel en de supermarkten, die op hun beurt door overheden en milieuclubs onder druk werden gezet.

Zoals mosselkweker Cees Otte uit Bruinisse al berichtte, gaf ‘verduurzaming’ de mosselsector sinds 2008 een extra rekening van zestig miljoen euro voor duur onderzoek en investeringen in hangcultuur.

Omdat milieuclubs en hun overheid beweren dat je de zeebodem zou beschadigen met bodemzaadvisserij, moesten ze overstappen op die veel arbeidsintensiever en duurdere hangcultures. Ze zijn nu wel allemaal MSC-gecertificeerd. Maar wie zat ooit in een restaurant, waar een klant vol afschuw zijn mosselpan wegduwde onder de uitroep ‘Zijn ze niet MSC? Bah?’…

Het zijn nog exact de zelfde schelpen uit de zelfde zee, alleen is Rupert Howe van MSC nog wat tonnetjes rijker geworden over de rug van kwekers.

Die lastenverzwaring droeg bij aan een verschuiving in de sector, waar de macht van handelaren die van de kweekbedrijven meer ging overvleugelen. We kwamen insiders tegen, die spraken over een ‘wurggreep’ van de handel op kwekers door een verschuivend machtsevenwicht. Daar speelt lastenverzwaring voor kwekers door ‘duurzaam’ een rol bij.

Hoe dat zit, wil ik verder uitzoeken als je dat op mag schrijven door alle gevoeligheden en belangen die spelen.

In hoogtijdagen ging bij de Mosselveiling jaarlijks een miljoen mosselton over de klok. Nu zou dat volgens mensen die wij spraken nog 350 duizend mosselton zijn. Het gros zou nu rechtstreeks naar de handel gaan, stelden sommigen hier. Anderen stellen dat dit verlaagde aantal komt door de verlaagde aanvoer. Periodes van slechte zaadval en negatieve gevolgen van ‘verduurzaming’ zijn hieraan debet.

Wie kortom enkel focust op ‘ecologie’, drijft de lasten op. En doordat je bedrijven zo tot overnames en fusies dwingt (vergrootschaliging voor overleving) draag je bij aan een kleinere economische diversiteit. Het wordt dan minder gezellig door duurzaamheid.

Triploïde oesters
Bij oesters blijkt er toch wel degelijk een verschil te bestaan die voor certificering uitmaakt, zo ontdek ik nu in dit Imares-onderzoek uit 2016 voor Roem van Yerseke. ‘Biologische’ oesters zijn gewoon de op ouderwetse wijze geteelde oesters. Maar er worden in toenemende mate ook triploïde oesters geteeld, zoals door Roem van Yerseke.

Dat zijn oesters waarvan het zaad (vóór uitzaaien op kweekpercelen) met chemicaliën (DMAP) is behandeld zodat ze bij deling een extra chromosoom krijgen, drie in plaats van twee. Volgens een volger op Facebook uit Yerseke zou dit DMAP ‘het gif van een kogelvis’ zijn. Tel namen als ‘gif’ en ‘genetische manipulatie’ bij elkaar, en je zal verwachten dat de biokabouters bij Skal niet staan te juichen.

Terwijl in principe alle oesters biologisch zijn, een natuurproduct, ook als je die natuur een handje helpt.

Het voordeel van triploïde, is dat zo’n oester zich niet wil voortplanten in de zomer. Alle energie en groei gaat dus in het vlees zitten. Bovendien kun je ze dan gewoon leveren in het hoogseizoen voor toerisme, de zomer. Je gaat niet koukleumend op een terras boven Oesterput 14 zitten met warme koffie, dat doe je met een zonnetje er boven en een bubbeltje.

In Frankrijk zou 30 procent van de verkochte Creuses inmiddels van triploïde komaf zijn. Die worden uitgezaaid op oestertafels in de Oosterschelde, los van de grond. Daardoor nemen ze bij groei geen zand meer op.

Wat ik opmaak uit het Imares-rapport is dat triploïde zijn alléén niet beslist tot de grootste oesters leidt, qua vleesgewicht. Uiteraard maakt ook de kweeklocatie uit, de voedselrijkdom en of deze filtervoeders algen bijgevoerd krijgen. Misschien helpt het wanneer je wat extra fosfaat aan het zeewater toevoegt?

Deugmerk voor het Talisman-effect
Dan nog blijf ik voorlopig bij het punt: Je proeft als consument de certificering niet. Je proeft wel of ze dik in het vlees zitten en lekker zijn. Wij kregen van Nelfish Oysters acht triploïde oesters, die Afke thuis opdiende met een vleugje Wodka en Limoen.

En lekker! Alsof je een zeemeermin zoent…

Dus wat boeit het mij dan of er een deugstempeltje op staat…Tenzij zo’n deugmerk zulke oude familiebedrijven helpt beschermen tegen de overheid en haar milieuclubs. Dan begrijp ik dat Pols de investering waagde. Als talisman tegen professionele lasteraars die leven op producentenwantrouwen, een kruis tegen Graaf Dracula. (de overheid en haar milieuclubs)

We zullen het hem nog even vragen, en mikken op een leuke reportage voor de Visserijnieuws, waarvan dit blog alvast het voorwerk is. Want als ik dit niet wist als visliefhebber, dikke kans dat het gros van de mensen werkzaam in de visserij dit ook niet wist.

We duiken hier in het schelpdierdossier tot de onderste oester boven is gekomen. Van Shakespeare komt trouwens de uitspraak ’the World is My Oyster’, iemand die met zijn zwaard in de hand de wereld vergelijkt met een oester die hij met dat zwaard kan open maken. Dan geloof je dat de wereld aan je voeten ligt.

In/Op Yerseke is dat zwaard veranderd in een oestermes, waarmee een klein Zeeuws dorp toch de wereld kan bedienen. En dat al honderdvijftig jaar lang, wat een prachtplek met leuke lui. Heb je iets aan te merken of tips als insider op Yerseke, mail mij of meld het in de comments. Staan er onjuistheden of onwaarheden in, trek direct aan de bel. Want dat is wel het laatste dat ik in mijn reportages wil.

• Steun Interessante Tijden in de onkosten voor de reportages met een bijdrage naar eigen keuze/Creuse. Een bakje met platte oesters (Ostrea edulis) uit het Grevelingenmeer is ook welkom, daar morgen meer over!

Donatie bedrag:

€

Doneren