Stikstof en CO2 levensadem onderzoeksindustrie

Koolmeesjes in te zure bossen

In de cursus Bullshit-detectie van vandaag: Her en der duiken diverse verhaallijnen op, over wat ‘stikstofdepositie’ voor schade zou aanrichten, na overschrijding van een ‘Kritische Depositie Waarde’ (KDW). Ook kalkgebrek op de Veluwe zou door ‘de intensieve veehouderij’ zijn veroorzaakt, en de botjes van jonge koolmeesjes verzwakken.

Zo schreef Arnold van der Burg (o.a. Stichting Bargerveen) uit naam van zijn eigen Stichting Biosfeer. Maar, op welke meetreeksen leunt zijn toeschrijving aan de oorzaak? En is een pH van 3,5 in bosbodems uitzonderlijk?

Nou heb ik Wouter Koolmees te pakken, zal ik ‘m aan Trudy geven?

Geen domme jongens, maar …
Die stichting Biosfeer heeft een vijftal medewerkers, geen domme jongens. In het Vakblad Natuur, Bos en Landschap (juni 2017) melden zij een andere verhaallijn, die vervolgens in populaire media is herhaald

  • stikstofdepositie uit ‘de intensieve veehouderij’ zou tot ontkalking van de bosbodem van de Veluwe leiden boven Ede.Koolmeesjes uit 43 nestkastjes van het NIOO zouden daardoor met botbreukjes sneuvelen, en eischalen zouden te dun zijn.

De gegevens? In het Edese bos, kwam in 20% van de 43 getelde nesten een ei niet uit, in een Noord Ginkels Dennebos 31%, en een eikenbos zelfs 81%.

Bomenlaan ‘Het Paradijs’ bij Barneveld, epicentrum ‘intensieve veehouderij

Jonge sperwers zouden aminozuur-tekorten tonen. De auteur vertelt verder, dat in de jaren ’80 zwaveldepositie de bossen had doen verzuren, en dat hij toe het zelfde effect waarnam op fauna.

Dat was de tijd van ‘Dass Grosse Waldsterben’ van Bernhard Ulrich. Uit dat verhaal evolueerde vervolgens het stikstof-schaadt-de-natuur-verhaal, zoals ik voor biologenkrant Bionieuws beschreef. Wageningen haakte daarbij aan, nadat Nico van Breemen met zijn variant op die theorie in 1982 het wetenschapsblad Nature haalde.

Zo groeide in Wageningen een hele onderzoekslijn naar een relatie ‘stikstofdepositie’ en ‘het sterven van de bossen’, met ondermeer Mr Zure Regen Leen Hordijk van de door Carola Schouten ingestelde Commissie Hordijk.

Koolmees achter huis

Gevolg van ‘Grosse Waldsterben’
Hier was het toen dus vooral Nico van Breemen, die deze theorie promootte, die weer de promotor was van Wim de Vries in 1995, tevens Commissie Hordijk-lid. Van Breemen publiceerde in 1983 deze studie over zure Veluwse bosbodems, in een boek van Bernhard Ulrich:

Throughfall and stemflow in a woodland in the Netherlands had very high concentrations of ammonium sulfate, presumably caused by dry deposition on the vegetation of NH3 (volatilized from animal manure) and SO2 (from fossil fuels). Quick nitrification of the ammonium sulfate and of mineralized organic nitrogen, even when soil pH dropped as low as 2.8–3.5, caused strong soil acidification.

In 1981 total acid inputs were 750 kmol.km-2, which is more than double the acid inputs described for other areas with serious acid rain. The leaching effect of nitric acid from nitrified ammonium was particularly strong because plants took up little soil nitrate, probably as a result of ample supply of atmospheric ammonia to their leaves.

In the calcareous soil HNO3 mobilized and leached calcium, in the acid soils aluminium and calcium. Concentrations of sulfate varied less with time and depth than those of nitrate, and sulfate was less important for leaching of cations.

Toen was het idee, dat ‘verzuring’ van de bodem tot uitloging met aluminium zou leiden. Dat zou bomen hun gezondheid aantasten.

De aanstichter van het KDW-idee

Jan Willem ‘ammoniakgat’ Erisman en Roland ‘KDW’ Bobbink
Daarnaast zijn twee kernspeler in het ‘stikstof verzuurt de bodem, nekt de natuur’-verhaal sinds de Zure Regen-jaren Roland Bobbink (B-Ware) en Jan Willem Erisman. In bovenstaande studie claimde Bobbink natuurlijke verandering in vegetatie te kunnen scheiden van wat stikstofdepositie zou veroorzaken.

Bobbink schreef voor de Europese Commissie deze uitleg (2012), met daarin het depositie-schema dat Erisman ontwierp. Erisman is de bedenker van het (niet bestaande) ‘ammoniakgat’: omdat zijn modellen een hogere depositie gaven dan metingen, zou nog ergens ongemeten stikstof rondhangen, die ooit gevonden zou worden.

Maar die aanname blijkt dus te leunen op een te groot vertrouwen in de accuratesse van modellen.

Erisman bedacht het ‘ammoniakgat’:modellen gaven meer depositie dan metingen, dus zou een onverklaarbaar gat ontstaan

Stervende koolmezen door stikstof op de Veluwe
Nu zou stikstofdepositie een zelfde effect geven, als wat Van Breemen dus in 1983 beschreef. Terwijl volgens cijfers van het RIVM in de afgelopen decennia door overheidsbeleid de uitstoot door veehouderijen zou zijn gedaald. Bedoelt hij dan accumulatie?

Dat de bodem lokaal verzuurd is tot een pH van 3,5, dat zou blijken uit 1 monsteropname in Noord Ginkel (Boven Ede) uit 2009. Nu kan het best zijn dat de omringende varkenshouderijen via ammoniak (een base) via ammonium (NH4+) een bijdrage leveren.

Maar je hebt zulke pH-waarden ook wel in bosbodems in Zweden en Finland op granietbodems.

Niets is onmogelijk voor hen die willen: maar behalve 1 meetpunt in 2009 bestaan in dit ‘verzuring ontkalkt de koolmees’-artikel opnieuw dus geen meetreeksen van een VERBAND met lokale bronnen van boeren.

Is de omvang van varkenshouderijen op de Veluwe dan gegroeid sinds 1983? Is hun uitstoot sindsdien gegroeid, of juist gedaald?

De huiskoolmees

De Bullshit-detector slaat dan rood uit, wanneer je vervolgens een zekerheid hoort ventileren:

Op dit moment is stikstof in de vorm van ammonium de belangrijkste veroorzaker van bodemverzuring.

Het ammonium dat al decennia vooral uit de intensieve veehouderij op de bossen neerdaalt (…) en de kritische depositie (…) ruimschoots overschrijdt, heeft er geleidelijk voor gezorgd dat de bodem weer (..) zo sterk verzuurd is, dat essentiële nutrienten uit de bodem niet mee beschikbaar zijn voor het bosecosysteem.

Hier komt bij dat de verliezen uit de periode van zwavelzuurdepositie nooit door beheer- of beleidsmaatregelen zijn goedgemaakt, waardoor de bossen extra gevoelig zijn gebleven voor verdere zure depositie.

De pH (in water) van veel bosbodems is gedaald tot 3,5, wat extreme verzuring indiceert.

Wouter Koolmees

Bosbodems van nature zuur
De vraag die direct opkomt, slaat op Niveau 1 in de Cursus Bullshitdetectie, het technisch-ecologische deel. Hierbij vragen wij ons af, of hier regel 1 niet met voeten is getreden: wat is het ijkpunt, je controle-niveau, referentie?

Dat natuurlijke verzuring op die arme zandgrond een rol moet spelen, blijkt wel uit de observatie in het eikenbos. Daar kwam bij 81% van de nestkastjes 1 ei niet uit, vergeleken met 20 en 31% elders. (bv door dunne eierschaal) Juist de humus (verteerde bladval) van eiken is een sterk verzurende factor. (net als bij beuken)

Zie ook deze studie op basis van meer dan 11.000 pH-metingen in bodems in Europa. Bosbodems zijn de zuurst denkbare bodems, dankzij de zure humus. Combineer die verzuring door humus met arme zandgrond, en dan is de pH van 3.5 weliswaar de ondergrens.

Maar niet iets dat dus ongekend is in bosbodems in Europa. Terwijl daar (ijkpunt!! puntje 1) niet beslist varkenshouderijen naast het bos staan te ammoniakdampen.

Op basis van 11 duizend meetpunten in Europa. Bosbodems zijn van nature zuur, pH 3,5 is weliswaar ondergrens maar niet uitzonderlijk

Zeker Weten zonder goed te meten?
Conclusie: dat de bodem hier zuur is leidt geen twijfel. Dat die verzuring verdere effecten hebben, dat is eco-logisch. Wat hier wel ter discussie staat is de stelligheid waarmee die verzuring dus aan veehouderij wordt toegeschreven.

Immers, de nabijheid van veehouderij in het Edese bos (weinig sterfte, onuitgekomen eieren) is mogelijk even groot als bij Ginkel (Veel sterfte). Het verschil is hier, dat daar eiken groeien. Daarnaast missen we dus gebieds-specifieke meetreeksen van stikstofneerslag.

Dus ontbreekt hier een ijkpunt, om natuurlijke effecten van andere effecten te scheiden.

Speelt droogte geen rol? Of lokaal bosbeheer? Vervolgens kom je dan bij Niveau 2: stel dat je de veehouderij zou elimineren, zou dat dan enig lokaal effect hebben, wetende dat natuurlijke verzuringsprocessen ook een rol spelen?

IN 2008 zou de koolmees op de Veluwe door CO2 van zijn stokje raken

10 jaar geleden zou het nog CO2 en aardopwarming zijn
Al met al voldoende vragen om mee op pad te gaan. In plaats van dus klakkeloos die verhalen over te schrijven. Ik kan helemaal ongelijk hebben, en sta dus open voor bewijs met metingen onderbouwd. De zekerheid van toeschrijving (het is de veehouderij), is hier alvast niet met gegevens onderbouwd die deze stelligheid rechtvaardigen.

En eerder in 2008 zouden die koolmeesjes in de nestkastjes van het NIOO op de Veluwe nog sterven door ‘de klimaatverandering’. De theorie was, dat ze de rupsenpiek zouden missen doordat het voorjaar eerder begint. Was dat aan opwarming toegeschreven sterfte-effect dan niet een effect van bodemverzuring en voedselarmoe?

Alsof je in Polen terecht kwam vanaf de snelweg, de Barneveldse binnenlanden

Immers, nergens in de rest van het land was iets van die wegkwijnende koolmeesjes te zien: alleen op de Veluwe in de nestkastjes van het NIOO uit Wageningen/Heteren. Dus je meet dan de effecten van een armzalige bodem, en schrijft dat dan toe aan populaire ‘milieuproblemen’, waarvoor de overheid je onderzoeksbudget verleent.

Maar nogmaals: weerleg vooral wat ik aandraag! Op deze wijze bedrijf je dus hoe ik ‘wetenschapsjournalistiek’ definieer. Dat is niet ‘overschrijven wat academici voorschrijven’, maar logisch denken en vragen stellen. Wetenschap is namelijk feilbaar mensenwerk, belangen en financiering kunnen even grote rollen spelen als in ieder ander bedrijf.

2 Replies to “Stikstof en CO2 levensadem onderzoeksindustrie”

  1. Rypke, Ik ben maar een laag opgeleide oude man, met ooit 60 jaar geleden LTS als basis, maar als ammoniak neerslaat kan daar toch geen verzuring van optreden. Voor zover ik weet heeft ammoniak een veel hogere ph dan 7.
    Of zie ik iets over het hoofd?

  2. Goed samenhangend verhaal wat ik als leek zijnde begrijp. Ik kom uit de tijd van de zure regen indoctrinatie en alles wat we daarna nog hebben gehad. Ik volg je blog nog maar kort maar vind het super verhelderend.
    En inderdaad iedereen “wauweld” als maar naar wat ze van de wetenschappers en de “toon aangevende instituten” horen zonder er zelf over na te denken en nemen meestal alles klakkeloos aan.
    Zeer verhelderend dit 😊

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *