Veiligheidshek rondom Westbank tussen Jeruzalem en Tel Aviv
In dit zaterdagse archiefverhaal mijn reportage van 19 juli 2007 voor De Standaard. Het veiligheidshek dat het Israëlische leger over de Westbank aanlegt lijkt effectief in het tegenhouden van zelfmoordterroristen. Maar de kloof die het hek in het Bijbelse landschap nalaat heeft onbedoelde ecologische gevolgen. Volgens Israelische biologen bestaat een natuurvriendelijker alternatief.
Nubische Steenbok
Het Israëlische leger bouwt sinds 2003 koortsachtig aan het ruim 700 kilometer lange veiligheidshek over de Westbank. Het hek moet terroristen en illegale arbeiders uit Israël weren. Hoewel de meeste Israëli’s vóór aanleg zijn, blijft het hek omstreden. Niet alleen vanwege de annexatie van Palestijns boerenland, maar ook uit ecologische overwegingen.
Het veiligheidshek laat namelijk voor de komende eeuwen een kerf na in het Bijbelse landschap, die vooral in heuvelachtig gebied zichtbaar is. De totale constructie van hek met camera’s, greppel, prikkeldraadrol en patrouilleweg neemt namelijk een totale breedte van 50 tot 100 meter in beslag. Het hek vormt zo een ondoordringbare barrière voor flora en fauna die toch al onder druk staan.
In de afgelopen vijftien jaar verdubbelde het asfaltoppervlak in Israël en de bevolking nam met meer dan 20 procent toe.
Vallei Samariah
Het leger lijkt steeds de sterkste troeven in handen te hebben. Hoe omstreden ook, het hek helpt en ook Hamasleiders als Moussah Abu Marzouq erkennen dit. Het aantal zelfmoordaanslagen op Israëlische bodem daalde namelijk van 60 in 2002 naar 5 in 2006, terwijl de bereidheid tot aanslagen volgens de Israëlische veiligheidsdienst juist toenam.
Toch krijgt het leger niet altijd gelijk. De rechter gelastte dit voorjaar opschorting van de aanleg in de Judeese Woestijn, met biodiversiteit als dwingend argument. Flora en Fauna in het gebied zijn beschermde volgens de Rio-conventie die Israël in 1992 ondertekende.
De zaak werd aangespannen door milieuclub Friends of The Earth Middle East (FOEME). Het leger moet nu eerst aantonen dat het gekozen tracé noodzakelijk is uit veiligheidsoverwegingen, en alternatieven presenteren.
Het veiligheidshek rond Palestijnse gebieden bij Mevasseret Zion
Dierentunnels
Bioloog Ron Frumkin voerde een ecologische impactstudie uit in het woestijngebied voor FOEME. Deze studie werd bij het Israëlische Hooggerechtshof voorgelegd. “Ik protesteer niet tegen het nut van het veiligheidshek”, benadrukt hij. “Maar als je tot aanleg besluit, zijn er veel betere manieren om het hek in het landschap in te passen.”
Ooit voor de Tweede Intifada zaten inwoners van zijn dorp nog gezellig te tafelen met Palestijnse buren. Maar de angst die aanhoudende aanslagen op burgers teweeg bracht heeft een scheiding van geesten gemaakt.
Frumkin bestiert met zijn vrouw een ecologisch adviesbureau in slaapstadje Mevaseret Zion bij Jeruzalem, waar het hek al ligt. Hij brengt flora en fauna in kaart op bouwlocaties en toetst bouwplannen aan Israëlische natuurwetgeving. De ecologische bedreigingen bij bouwplannen krijgen in Israël steeds meer aandacht nu het land dichter bevolkt raakt, en Frumkin lift mee op deze trend.
Vogelaars Eilat
Een belangrijk bezwaar voor Frumkin bij het hek vormt de zichtbaarheid in het landschap . “Je moet bijvoorbeeld een route kiezen over vlak land”, zegt hij. “Op een helling moet je het hele traject uithakken en egaliseren, dat valt veel meer op. Wanneer je toch een hek over heuvels aanlegt, kies dan de noordzijde waar de zon minder fel schijnt, en waar meer regen valt. Wanneer je het hek in de toekomst verwijdert omdat de veiligheidssituatie is verbeterd, kan het land sneller herstellen.”
Ook de plaats, route en de vorm van het hek in dunbevolkte gebieden zijn het probleem volgens Frumkin. “Het hek vormt een ondoordringbare barrière die eeuwenoude migratieroutes doorsnijdt van gazellen, nubische steenbokken maar ook jachtgebieden van wolven, hyena’s en de laatste Negev-panters”, zegt hij.
“Hun leefgebied wordt in tweeën geknipt en dat bedreigt de veerkracht van populaties die in Israël toch al zwaar onder druk staan door bebouwing en wegen.”
Graf Israelisch soldaat Eilat
Officieel is 22 procent van Israël nationaal park, maar direct buiten die reservaten neemt de druk snel toe. In de afgelopen vijftien jaar verdubbelde het asfaltoppervlak in Israël namelijk en de bevolking nam met meer dan 20 procent toe. Het hek doorsnijdt nu ook enkele natuurreservaten. De Israel Nature and Parks Authority (INPA), de Israëlische beheerder van Nationale Parken, verzocht daarom al om ecopassages op plaatsen in het tracé waar het hek belangrijke natuurgebieden doorsnijdt.
Maar de ‘dierentunnels’mogen per definitie nooit zo groot zijn dat een mens er door kan, en voor andere aanpassingen loopt het leger ook niet warm. “Er zijn gevallen bij waterbronnen en Wadi’s waar een stuk hek werd weggelaten om die bron te sparen. Daar werden toen mensen, bijvoorbeeld illegale werkers gesmokkeld”, zo geeft Gidon Brumberg toe, directeur van Friends of the Earth Middle East. “Die gaten zijn later alsnog weer gedicht.”
Foto Thomas Krumenacker: Mijn rug verscheen nog in de Frankfurter Allgemeine
Positief
Om de smokkel van mens en militant te voorkomen wil Frumkin in delen van de woestijn een hek met greppel en barrière maar alleen een detectiesysteem. “In de woestijn woont bijna niemand”, zegt hij. Je hebt geen vijand in de buurt en hoeft geen bevolking van Israëlische en Palestijnse dorpen van elkaar te scheiden.
Dus er zijn geen dwingende veiligheidsredenen waarom je het hele gebied moet verzegelen. Je kunt volstaan met een systeem dat bewegingen over de grens registreert en militairen waarschuwt, in combinatie met camera’s. Er zijn genoeg alternatieven op de markt en die proberen we onder de aandacht te krijgen bij rechter en leger.”
Ortolanen en kwikstaart rusten in Negevwoestijn
Of die aanpassing ook komt, is nog de vraag. Het leger schermt namelijk terecht met de effectiviteit van het gerealiseerde deel van de barrière, meestal rond woonkernen. Directe schade aan dierpopulaties is daarnaast moeilijk in verband te brengen met de aanleg van het hek.
Tweederde van alle zoogdierensoorten valt onder de categorie ‘bedreigd’, volgens het Red Book of Vertebrates van Israëlische diersoorten , maar onduidelijk is welk deel van populaties door de veiligheidsbarrière wordt beïnvloed of door de sterk groeiende bevolking.
“We zien in onze terreinen dat de predatiedruk toeneemt van wolven op steenbokken en gazellen, hun bewegingsvrijheid neemt dus af”, zegt bioloog dr. Eliezer Frankenberg van de INPA. “Die ruimte voor natuur zal alleen maar kleiner worden door bevolkingsgroei, bebouwing en het hek heeft ook invloed. Maar je moet die afname in perspectief zien. In verhouding tot de enorme druk die in Israël bestaat op de open ruimte, valt de schade aan dierpopulaties mee.”
- Steun Interessante Tijden om meer van zulke reportages te kunnen maken
En kijk de nieuwste aflevering van Interessante Tijden TV, over gewapende zelfverdediging: