Op de zondag geen profane boodschappen. Dan lezen we uit de Heilige Schrift, Het Boek (eigenlijk ‘boekenverzameling’) zonder welk er geen Westerse cultuur was geweest. We waren verzeild in de avonturen van Mozes, die in het bijbelboek Exodus de Israelieten (nakomelingen van Jacob/Israel) uit Egypte leidt, na daar 430 jaar te verblijven.

Nadat hun god, HEERE alle eerstgeboren kinderen, lammetjes en kalfjes afslacht van de Egyptenaren kunnen ze wegvluchten. Hun god HEERE (JHWH) gaat die groep van zeshonderd duizend man dan voor als een wolk overdag en vuurkolom ’s nachts op hun vlucht richting de Schelfzee. (Rode Zee?) Die zee splijt Mozes dan in twee met zijn magische staf, de zelfde stok waarmee hij ook al Nijlwater in bloed veranderde. Zo’n staf komt altijd van pas.

Ieder jaar massamoord vieren (Passcha, ‘deur passeren’)
De HEERE verordent ze eerst, dat ze zijn moord op alle eerstgeborenen in Egypte voortaan ieder jaar moeten vieren. Door alle eerstgeborenen van hun eigen vee en nageslacht te doden, behalve hun menselijke zonen, die ze moeten ‘lossen’ door een mannelijk lam als vervangend offer de keel door te snijden.

HEERE van de Israelitische JHWH-cultus hongert namelijk naar  bloed van eerstgeborenen zonder gebrek, die hem ‘toebehoren’… Hoe Jezus HEERE dan ‘god van de levenden’ kan noemen is mij een mysterie. Maar het Engelse woord ‘sacrifice’ met daarin het woord ‘sacred’ (heilig, heiliging) verwerkt, geeft al een hint: door alle culturen heen vinden bloedoffers plaats, ook in de serie Vikings zie je dat. HEERE draagt Mozes letterlijk op tot ‘heiliging’ in Exodus 13:

Heilig voor Mij alle eerstgeborenen: alles wat de baarmoeder opent onder de Israëlieten, van de mensen en van het vee, dat behoort Mij toe.

Pas bij het christendom (en boeddhisme) gingen de bloedoffers over boord, bij christenen omdat Jezus het laatste offer zou zijn. De Hindoes, Joden en moslims kennen nog wel slachtoffer-feesten. Eigenlijk kun je ook oorlogen zien als mensenoffers op het altaar van het militair industrieel complex voor de geldgod Mammon.

En je kunt de bio-industrie ook zien als massale dierenoffers op het altaar van het atheisme-modernisme en de Mammon.

De ‘Mensenzoon’, letterlijk ‘Het Lam Gods’ genoemd zou bij christenen het losoffer zijn voor de uitverkozen mensheid. (de gelovigen) Exodus 13 meldt al het volgende over de instelling van het jaarlijkse losoffer met een 1-jarig mannelijk lam zonder gebrek:

Het zal gebeuren, als de HEERE u in het land van de Kanaänieten gebracht heeft, zoals Hij u en uw vaderen gezworen heeft, en Hij het u gegeven heeft, dat u alles wat de baarmoeder opent, aan de HEERE zult afstaan.

Ook alles wat de baarmoeder opent van de dracht van het vee dat u toebehoort: de mannetjes zullen voor de HEERE zijn.

Maar alles wat de baarmoeder van een ezelin opent, moet u vrijkopen met een lam. Als u het niet vrijkoopt, moet u het de nek breken. Maar wat de mensen betreft, moet u alle eerstgeborenen onder uw zonen vrijkopen.

Dit is voor de Joden hun god HEERE/JHWH een symbolische daad, om te vieren dat hij alle eerstgeborenen van Egypte afslachtte:

Het zal gebeuren, als uw zoon u morgen vraagt: Wat is dit? dat u tegen hem zult zeggen: De HEERE heeft ons met sterke hand uit Egypte, uit het slavenhuis, geleid.

Want toen de farao zich verhardde en weigerde ons te laten gaan, gebeurde het dat de HEERE alle eerstgeborenen in het land Egypte doodde, van de eerstgeborene van de mens tot de eerstgeborene van het vee toe. Daarom offer ik aan de HEERE de mannetjes van alles wat de baarmoeder opent, maar alle eerstgeborenen van mijn zonen koop ik vrij.

Gedetailleerd plan de campagne door HEERE
De god van de Israelieten, HEERE, heeft een heel plan de campagne bedacht om zijn uitverkozen volk weg te leiden. Hij laat ze zelfs een stukje omlopen, zodat ze niet meteen in het land van de Filistijnen komen en tot oorlog gedwongen worden.

In de Statenvertaling wordt HEERE dan plots even alleen ‘God’ genoemd. Exodus 13 vermeldt;

Toen de farao het volk had laten gaan, is het gebeurd dat God hen niet leidde langs de weg door het land van de Filistijnen,
hoewel dat korter was.

Want God zei: Anders zal het het volk berouwen bij het zien van oorlog en wil het naar Egypte terugkeren.
Daarom leidde God het volk om, langs de weg door de woestijn naar de Schelfzee.

HEERE gaat zijn volk dan voor als wolk bij dag en vuurkolom bij nacht, om ze tot de rand van de woestijn te leiden. In Exodus geeft Hij via Mozes nauwkeurige instructies waar ze hun kamp op moeten slaan. Dan wil Hij nog eens laten zien aan de Egyptenaren wat voor Geweldenaar is, met zijn uitverkozen volk als getuigen van zijn militaire kracht;

Spreek tot de Israëlieten en zeg dat zij terugkeren en hun kamp opslaan voor Pi-Hachiroth, tussen Migdol en de zee, voor Baäl-Zefon. Daartegenover moet u uw kamp opslaan, bij de zee.

De farao zal dan van de Israëlieten zeggen: Zij zijn in het land verdwaald. De woestijn heeft hen ingesloten.

En Ik zal het hart van de farao verharden, zodat hij hen achtervolgt. Dan zal Ik ten koste van de farao en ten koste van heel zijn leger geëerd worden, zodat de Egyptenaren zullen weten dat Ik de HEERE ben. En zo deden zij.

De zee in twee splijten met magische staf van Mozes
Dan volgt de beroemde scene, dat de Egyptenaren met zeshonderd strijdwagens aan komen stormen. De Israelieten voelen zich ingesloten worden, en beklagen zich bij Mozes. Waren we maar bij de Egyptenaren thuis gebleven, beter slaaf dan doodgaan in de woestijn.

Mozes geeft aan een leger van zeshonderd duizend Israelieten deze peptalk, terwijl hij tegelijk rechtstreeks met hun god HEERE in tweegesprek is. Die reageert als een slapende Reus die liefst niet gewekt wordt. Hij zal een militaire daad verrichten zodat ze meer ontzag voor Hem krijgen dan voor de farao en zijn Egyptische goden:

De HEERE zal voor u strijden, en ú moet stil zijn. Toen zei de HEERE tegen Mozes: Wat roept u tot Mij? Spreek tot de Israëlieten en zeg dat zij opbreken.

En u, hef uw staf op, strek uw hand uit over de zee en splijt hem doormidden, zodat de Israëlieten door het midden van de zee op het droge kunnen gaan. En Ik, zie, Ik zal het hart van de Egyptenaren verharden, zodat zij achter hen aan gaan. Ik zal geëerd worden ten koste van de farao en ten koste van heel zijn leger, ten koste van zijn strijdwagens en ten koste van zijn ruiters.

De Wolk bij dag en vuurkolom bij nacht (HEERE) plaatst zich eerst tussen de Egyptenaren en Israelieten in, waarvan er zeshonderdduizend in de woestijn gelegerd zouden zijn (tegenover 600 strijdwagens). Vervolgens kunnen die zeshonderd duizend man Israelieten over de drooggelegde Schelfzee tussen ‘muren van water’ door lopen.

Leeghwater en Lely waren er niks bij.

Er zijn theorieen, dat er sprake kan zijn geweest van een vulkaanuitbarsting of aardbeving. Dat de zee eerst wegtrekt, om vervolgens als Tsunami terug te keren. Dit zou hebben plaatsgevonden rond 1500 voor de jaartelling. Toen ging ook de Minoische beschaving ten onder, en daar speelde mogelijk een mega-vulkaanuitbarsting een rol bij.

Een Groot Krijgsman
Hoe het ook zij. De HEERE laat de Israelieten langs de ‘muren van water’ trekken, wannneer Mozes zijn magische staf heeft uitgestrekt. De zelfde staf waarmee hij Nijlwater in bloed veranderde. Die watermuren sluiten zich als gordijnen wanneer de Egyptenaren ze achterna jagen:

Zo verloste de HEERE Israël op die dag uit de hand van de Egyptenaren. En Israël zag de Egyptenaren dood aan de oever van de zee liggen. Toen zag Israël de machtige hand die de HEERE tegen de Egyptenaren gekeerd had, en het volk vreesde de HEERE en geloofde in de HEERE en in Mozes, Zijn dienaar.

In Exodus 15 heft Mozes dan vervolgens een loflied aan op de militaire macht van de HEERE:

De HEERE is een Strijder (de oude statenvertaling stelt ‘Krijgsman’), HEERE is Zijn Naam.

De wagens van de farao en zijn leger heeft Hij in de zee geworpen. De besten van zijn officieren zijn verdronken in de Schelfzee.

De watervloeden hebben hen bedolven, zij zijn als een steen in de diepten gezonken. Uw rechterhand, HEERE, was heerlijk in macht;

Uw rechterhand, HEERE, verpletterde de vijand.

Hun god JHWH is de kampioen, zo zingt Mozes:

Wie is als U onder de goden, HEERE? Wie is als U, verheerlijkt in heiligheid, ontzagwekkend in lofzangen, U Die wonderen doet?

Een oorlogsgod die andere volken angst aanjaagt:

De volken hebben het gehoord, zij sidderden, angst heeft de inwoners van Filistea aangegrepen.
Toen werden door schrik overmand de stamhoofden van Edom (nakomelingen van Ezau RZ).

De machthebbers van Moab greep huivering aan. Al de inwoners van Kanaän smolten weg van angst.
Op hen viel verschrikking en angst.

En die god woont op een berg, net als bij de Griekse goden op hun Olympus, hier bedoelen ze de Sinai:

U zult hen brengen en hen planten op de berg die Uw eigendom is, Uw vaste woonplaats, die U gemaakt hebt, HEERE, het heiligdom, Heere, dat Uw handen gesticht hebben.

Andermaal: van Mono-theisme is bij Mozes nog geen sprake. Hij zingt immers dat er onder alle goden maar 1 kampioen is, die grotere wonderen en gruwelen kan uitrichten dan de goden van andere volkeren. En dat is de god met wie Mozes een direct lijntje heeft, de god die hem een gedetailleerd plan de campagne in de oren fluistert.

Net als later bij Koning David die gedetailleerde tactische adviezen ingefluisterd krijgt door die HEERE, zoals ‘trek voorbij de moerbezienboom’…

De profetes Mirjam, zus van Aaron doet bij Mozes zijn lofzang nog een schepje bovenop. Samen met andere trommelvrouwen ‘in reidans’ met tamboerijnen:

Zing voor de HEERE, want Hij is hoogverheven! Het paard en zijn ruiter heeft Hij in de zee geworpen.

Steeds nieuwe bewijzen nodig
Dat tegemoet komen dansen in ‘reidans’ door vrouwen, zien we later terug wanneer ze David bejubelen die zijn tienduizenden Filistijnse vijanden versloeg. Militair succes bepaalt de grootsheid en mate van aanbidding voor hun god HEERE. Die wil Zijn volk ‘heilig’ houden, apart van de rest houden. Zoals je ook heilige plaatsen hebt. (een berg)

We zien in Exodus ook hoe snel het volk die wonderen steeds weer vergeet. Een beetje dorst en tegenslag, en dan roepen ze al ‘waren we maar in Egypte gebleven’…

Zo werkt dat ook bij modern geloof. Je kunt je helemaal ‘in De Here’ gevoeld hebben na aanraking van God, wanneer je de Rode Draad in je leven mag zien die op wonderlijke wijze met die van anderen samenvloeit. Maar je kunt dat ook snel vergeten, alsof het eigenlijk nooit gebeurd was. Dan lijkt leven niet meer dan een ten diepste eenzame wandeling richting je graf.

In plaats van die tocht uit Egypte, een (pelgrims)reis uit de slavernij richting beloofd land. En daarover gaat de preek van volgende week. Heb een goede zondag